Bij Integraal Kindcentrum (IKC) Warande in Lelystad staan integraal leren en werken voorop. Kinderen van verschillende leeftijden ontmoeten elkaar de hele dag, opvang en school zijn verweven en de verschillende medewerkers werken actief met elkaar samen.

In december 2020 organiseerde het project Anders Organiseren van de PO-Raad een online ‘IKC-dag op locatie’, samen met adviesbureau EtuConsult. Zo’n veertig adviseurs, bestuurders, leraren, coördinatoren en directeuren van scholen en kinderopvangorganisaties namen deel. Om kennis te delen, inspiratie op te doen en ervaringen uit te wisselen rond het thema Anders organiseren op een Integraal Kindcentrum (IKC). Gastorganisatie was IKC Warande. 

De kracht van samen 

IKC Warande is ongeveer tien jaar geleden ontstaan uit een samenwerking tussen GO! Kinderopvang en Stichting SchOOL. Het managementteam van IKC de Warande bestaat uit Hans Faust (integraal directeur), Chloë van Kesteren (specialist Leren en ontwikkeling) en Judith Farjon (specialist Organisatie en beheer). Op de online IKC-dag vertelden zij meer over de visievorming, organisatie en samenwerking van IKC Warande.

“De verbinding tussen kinderen in de verschillende leeftijdsgroepen start al bij de dreumesen en 3+’ers. We nemen hen mee naar de gedeelde speelzaal binnen de school en ze spelen ook buiten samen met de oudere kinderen. Kinderen in die fase zijn geïnteresseerd in wat er nog meer gebeurt binnen het kindcentrum en het wordt voor hen bekend terrein. Ze zoeken net zo snel een leraar als een pedagogisch medewerker op als het nodig is,” aldus Farjon. Van Kesteren vult aan: ‘We werken met open ruimtes, we kennen elkaar, zowel uit opvang als uit onderwijs, en we ontmoeten elkaar op teamavonden. We spreken echt van één team en kijken samen wat we nodig hebben. Het kind staat hierbij steeds centraal.”  

Integrale aansturing 

Ook Faust ziet veel voordelen in de manier van werken bij IKC Warande: “We kunnen veel strakker sturen op integraliteit dan een basisschool zonder samenwerking met kinderopvang. We halen schotten weg in het management, maar ook tussen opvang en onderwijs. We kunnen daarmee sneller en adequater reageren naar de behoefte van de dag.”

Organisatie 

“Hoe zijn de ruimtes in het gebouw ingedeeld?”, vraagt een van de deelnemers aan de online bijeenkomst. Van Kesteren: “Wij werken in drie units. Hier ontmoeten leerlingen uit verschillende leeftijdsgroepen elkaar.”  De eerste unit bestaat uit een afdeling kinderopvang met babygroepen, een 1/2-jarigengroep een 3+-groep. “De ruimtes staan met elkaar in verbinding. Voor de groepen 1 en 2 zijn in deze vleugel verschillende talenthoeken ingericht, waar de kinderen samen kunnen spelen.”

De tweede unit bestaat uit de groepen 3 en 4 ,en de derde unit bevat de groepen 5/6 en 7/8. “Leerlingen zoeken zelf een maatje en een geschikte werkplek en dat hoeft niet in de eigen basisgroep te zijn. Leerlingen kunnen ook terecht bij iemand anders dan hun eigen meester of juf.”  In de middag worden de kernconcepten over de verschillende groepen heen georganiseerd. Dan worden bijvoorbeeld niet alleen groep 3 en 4 met elkaar gecombineerd, maar werken leerlingen uit groep 3 t/m 8 samen. De onderwijsvloer is ook bso-vloer en collega’s denken samen na over de inrichting ervan met toereikende materialen voor beide groepen.”

Uitwisseling personeel op basis van behoefte 

Farjon legt uit hoe de samenwerking tussen opvangmedewerkers, onderwijsassistenten en leerkrachten concreet vorm krijgt: “We werken samen in werkgroepen. Daarnaast vervangen we elkaar bij afwezigheid. Wanneer een opvangmedewerker aansluit bij zo’n werkgroep, neemt een onderwijsassistent of leerkracht gedurende de afwezigheid waar. Het programma van de dag kan gewoon doorgaan en de kinderen merken er niet zo veel van.”

Faust: “De uitwisseling tussen personeel vindt plaats op basis van behoefte. Als er een overlegmoment gepland staat waarbij zowel medewerkers onderwijs als medewerkers opvang aanschuiven, dan vragen we binnen het team wie een dienst over kan nemen. Dat kan een medewerker onderwijs of opvang zijn.”

Verbinding en vertrouwen

Een van de deelnemers aan de IKC-dag vraagt zich af hoe het onderwijs- en opvangbestuur meegenomen worden in de visievorming rond IKC Warande. Farjon: “We gaan in gesprek met elkaar. De bestuursleden worden geïnformeerd en betrokken bij stukken en stappen die gezet worden.” Van Kesteren: “In het verleden is het bestuur regelmatig uitgenodigd voor teamavonden. Zo kreeg zij een beeld van de mate waarin en de manier waarop we samenwerken.” Faust vult aan: “Je wil met elkaar in verbinding staan: met kinderen, met ouders, met collega’s én met bestuurders. Op basis van vertrouwen kom je stapje voor stapje een beetje verder, waarbij het belangrijk is altijd het kind voor ogen te houden.”

Ontschotten 

Als er morgen één schot weggehaald zou kunnen worden, welk schot zou het kindcentrum dan als eerste kiezen? Faust: “Tot nu toe heeft het centrum zich door heel weinig laten tegenhouden. Je kunt veel als je het er samen over eens bent, dat de gemaakte keuzes de beste zijn voor de ontwikkeling van de kinderen op de plek waar je werkt.” Farjon: “Het liefst zie ik een gezamenlijke cao voor IKC’s, in plaats van met de huidige twee cao’s onderwijs en kinderopvang, met bijbehorende wetten.”

Wetten, regels en twee cao’s 

“Is er al een formele constructie om de medewerkers zowel in onderwijs als in opvang te kunnen inzetten?”, vraagt een van de deelnemers. “Daar is bij IKC Warande nog geen goed antwoord op gevonden,” onderkent Faust. “Er is gewerkt met facturen, met het uitwisselen van uren en er is een model bedacht waarbij vier pedagogisch medewerkers om 12.00 uur aansloten bij de kernconcepten wereldoriëntatie van het onderwijs. Na vier maanden werd het lastig bij de backoffice van de stichtingen en werd het traject beëindigd.”

Adviseur Job van Velsen van EtuConsult reageert ook: hij heeft vaker ervaren dat IKC’s zo veel mogelijk budgettair neutraal te werk te gaan. Van Velsen: “Je doorbreekt het organisatie-denken door bijvoorbeeld te werken met specialisten die breder inzetbaar zijn, zonder dat je direct in rekeningen en uren denkt.”

Vrijheid van handelen 

Binnen IKC Warande hebben Faust, Farjon en Van Kesteren geprobeerd taken zo efficiënt mogelijk in te richten en samen de verantwoordelijkheid te nemen voor het centrum. Zo is een van hen aanspreekpunt met betrekking tot het gebouw en een ander voor de rol van pedagogisch coach. Doordat ze veel op de werkvloer zijn, zien ze nieuwe mogelijkheden voor samenwerking ontstaan.  Faust: “De bestuurders van Warande hebben hierbij veel vertrouwen gegeven, waardoor we ruimte hebben gevoeld om zelf te ontwikkelen of innoveren. Die vrijheid van handelen heeft het IKC gebracht naar waar het nu staat.”