Een unieke visie heeft geen kop en een staart
Dat een visie het fundament is voor elke organisatie, daar zijn de meeste bestuurders en schoolleiders het wel over eens. Maar hoe zorg je dat een visie past bij alle scholen samen en ook recht doet aan de individuele school? En misschien nog belangrijker: het niveau van een spreuk aan de wand ontstijgt? Dr. Loes van Wessum, onderzoeker includerend leiderschap bij Windesheim, kan er kort over zijn: “het draait allemaal om samenspel.”
Dat klinkt eenvoudig, en van Wessum is dan ook de eerste om toe te geven dat de praktijk weerbarstiger is. “Allereerst is het belangrijk om elkaars perspectief scherp te krijgen. En dat lukt niet in één sessie. Er zijn echt veelvuldig gesprekken nodig om te weten wat het bestuur en alle scholen onderling bindt. Bespreek bijvoorbeeld waarom je nou net bij deze school of dit bestuur werkt. Van welke zaken krijg je energie en wanneer krijg je dat helemaal niet?”
Visie raakt
Van Wessum is er dan ook van overtuigd dat een gesprek over een visie pas echt werkt, als je wordt geraakt. “Als het goed is, gaat het namelijk ook over jouw persoonlijke waarden. En het brengt iets teweeg als je daarop wordt aangesproken. Een veilige cultuur is dan ook belangrijk om met open vizier het gesprek te kunnen starten. Aan de andere kant: doordat je gesprekken met elkaar voert, leer je elkaar beter kennen en dat kan ook bijdragen aan het verbeteren van de cultuur.”
Verrassende visie moet aansluiten
Van Wessum daagt scholen graag uit om een visie te ontwikkelen die niet alleen aanspreekt, maar ook uniek en verrassend is. “Natuurlijk is het prachtig als je een visie hebt waarin je zegt: het kind staat centraal. Maar dat is ook een visie waar niemand het mee oneens is. Je wilt liever een visie hebben die uniek is voor jouw bestuur.”
Al zit daar ook direct een uitdaging. De visie moet namelijk aansluiten bij alle scholen die zich verbonden hebben aan het bestuur. “Die hebben allemaal een andere populatie en een ander team. Dat is niet eenvoudig. Je moet echt op zoek naar de bandbreedte en vooral naar de gemene deler. Een visie is in het ideale geval natuurlijk het kloppende hart van je organisatie. Het geeft richting voor de langere termijn én de dagelijkse praktijk. Een visie helpt dan ook om keuzes te maken om dingen niet of juist wel te doen. Dat maakt het ook allemaal zo complex. ”
Masterclass als startpunt
Dat het niet eenvoudig is om een goede visie op te stellen, behoeft geen verdere uitleg. Reden voor de PO-Raad en AVS om een masterclass Samenwerking aan visieontwikkeling te geven. Van Wessum verzorgt deze masterclass, samen met een bestuurder en schoolleider die een praktijkcasus inbrengen. “Het meest krachtige is dat een bestuurder en twee of drie schoolleiders samen naar de masterclass komen. We leren die dag namelijk van elkaars meesterschap. Natuurlijk vertel ik iets vanuit onderzoek en ervaringen, maar we leren juist ook van elkaars verhalen. Welke ervaringen zijn er en het liefst ook: welke hobbels hebben de scholen ervaren? Dan kom je verder. Wij hopen met de masterclass deelnemers zo te inspireren dat ze er vervolgens zelf mee verder gaan.”
Wil jij werken aan een visie die past bij alle scholen uit je stichting en recht doet aan de individuele school? Wil je leren van de ervaringen van collega’s en de verdieping opzoeken vanuit onderzoek?
Ga, als bestuurder, samen met je schoolleiders aan de slag voor een unieke visie en leer van collega's.
Meld je aan voor de masterclass ‘Samenwerken aan visieontwikkeling’ van 4 april 2025.
Visie is nooit klaar
Kun je achteroverleunen als het visiedocument is afgerond? Van Wessum is heel resoluut in haar antwoord. “Visieontwikkeling is nooit klaar. In de kern gaat het om leveren van goede onderwijskwaliteit. Daar zijn zoveel factoren die het gesprek beïnvloeden. Kijk alleen maar naar het effect van besluiten vanuit het ministerie van OCW. Er komen altijd vraagstukken voorbij waarbij het nodig is om te controleren of de visie nog klopt, of dat hij herijkt moet worden.”
Belangrijker is dat schoolbesturen en schoolleiders zich realiseren dat een visie meer is dan een document. Natuurlijk moet er een plan liggen om je te verantwoorden naar de inspectie, maar een visie is zoveel meer dan dat. Het heeft tijd en aandacht nodig om zijn weg te vinden in de organisatie. Dat lukt niet alleen met een plan. Van Wessum schetst met een voorbeeld waarom dat niet werkt. “Denk maar aan die klassieke fluisterspelletjes op de basisschool vroeger. Aan het eind van de rij wordt een heel ander verhaal verteld dan het oorspronkelijke verhaal. Bij visieontwikkeling is dat net zo. Het vervormt, het verkleurt en kan zelfs vervreemden.”
Houd de visie levend
Maar hoe dan wel? Probeer een visie niet alleen in taal te vangen. “Taal raakt niet iedereen. Het kan ook in een kunstwerk. Een krachtige manier om aan visieontwikkeling te werken, is door iedereen binnen de school te vragen foto’s te maken. Foto’s van situaties die laten zien waarom je graag op school bent en ook foto’s van situaties op school waar je helemaal niet blij van wordt. Als je de foto’s bespreekt, gaat het juist ook over de waarden en de visie. Je hoeft dit natuurlijk niet elke week te doen, maar het is wel een manier om de visie levend te houden. Dat is waar het om gaat.”
