In zijn boek Dit wil je écht niet weten laat onderzoeksjournalist Huib Modderkolk overtuigend zien dat de enorme ophef over de Week van de Lentekriebels twee jaar geleden niet spontaan ontstond. Die bleek aangezwengeld te zijn door een lawine aan online nepnieuwsberichten, de wereld in gestuurd door extreem conservatieve organisaties. Nog een spade dieper gravend, kwam Modderkolk erachter dat deze actie onder meer werd gevoed vanuit het Kremlin, in een poging Westerse samenlevingen te ontregelen.

De ophef herhaalde zich vorig jaar en nu weer. Niet voor niets spant de initiatiefnemer van Lentekriebels, kenniscentrum Rutgers, dit jaar een kort geding aan om de leugens en laster tegen te gaan.

De discussie zelf is niet nieuw, zo laat de tentoonstelling (nog tot 1 juni!) over ruim honderd jaar seksuele voorlichting in het onvolprezen Onderwijsmuseum in Dordrecht zien. Maar de intensiteit ervan is immens toegenomen sinds de komst van internet en sociale media.

Zomaar een voorbeeld van de enorme impact die digitalisering op het onderwijs heeft. Buiten het funderend onderwijs hebben we al gezien dat hele universiteiten en hogescholen kunnen worden platgelegd door cybercriminelen. Het mag een wonder heten dat dit nog niet met dezelfde ernst is gebeurd in het primair of voortgezet onderwijs.

Waarmee ik maar wil zeggen dat digitale veiligheid nú al van enorm belang is voor het onderwijs en dat dat de komende jaren en decennia alleen maar zal toenemen. Hetzelfde geldt voor andere aspecten van digitalisering: AI, de veranderingen in lesmateriaal, de noodzaak van digitale vaardigheden, enzovoort.

Digitalisering vraagt om nieuwe kennis, nieuwe structuren en vooral ook nieuwe ondersteuning. En juist daar knelt het in het funderend onderwijs.

Volgende week buigt de Tweede Kamer zich over digitalisering in het onderwijs. Het is goed dat dit onderwerp politieke aandacht krijgt, want de uitdagingen zijn groot. Zeker ook op de scholen. Er is een normenkader opgesteld om de veiligheid en privacy van onze leerlingen te waarborgen. Belangrijk? Absoluut. Maar ook complex, intensief en moeilijk te realiseren zonder hulp.

Uit een impactanalyse is gebleken dat per schoolorganisatie ongeveer 1 fte aan personele ICT-capaciteit nodig is om die ondersteuning op orde te brengen. Alleen al in het primair onderwijs gaat het dan om bijna duizend fulltimers. Die mensen zijn er niet. En zelfs áls ze er zouden zijn, is het geld er niet om ze aan te nemen. Kortom: we vragen op dit moment simpelweg te veel van scholen. Zelfs de grotere schoolorganisaties hebben – evenals hun evenknieën in het vervolgonderwijs – de grootste moeite om aan alle eisen te voldoen.

Het gevolg? Leerkrachten, schoolleiders en ICT-coördinatoren die hun uiterste best doen, maar het vaak onvoldoende kunnen bijbenen. Het lijkt wel watertrappelen, terwijl het om fundamentele vraagstukken gaat: de digitale veiligheid van kinderen en personeel, de continuïteit van onderwijs, de randvoorwaarden om goed les te kunnen geven.

Er gebeurt al veel in het funderend onderwijs. Digitalisering is een van de terreinen waarop overheid en sector elkaar al een aantal jaren weten te vinden. We hebben al prachtige organisaties als Kennisnet en SIVON, maar hun takenpakketten zijn beperkter dan wat het funderend onderwijs nodig heeft. Door juristerij hebben we nog steeds twee organisaties, terwijl de digitale urgentie schreeuwt om krachtenbundeling. 

Daarom is het tijd voor een steviger aanpak. Wat wij nodig hebben, is een robuuste, centrale ondersteuningsstructuur. In het beroeps- en hoger onderwijs heb je ICT-coöperatie SURF. De sectoren hebben daar de handen ineengeslagen om te komen tot sterke digitale diensten, kennisontwikkeling en het aanpakken van complexe innovatievraagstukken. SURF is gerenommeerd en wordt vanuit het buitenland met jaloezie bekeken. Het vervolgonderwijs is daarmee niet gevrijwaard van digitale incidenten, maar de bescherming is wél een stuk beter geregeld dan in het funderend onderwijs.

Scholen hebben ook zoiets nodig. Een plek waar kennis, expertise en ondersteuning verbonden zijn. Waar scholen terechtkunnen voor hulp, advies, implementatie en uitvoering. Waar we samenwerken aan oplossingen die schaalbaar zijn en betaalbaar blijven.

Laten we kijken hoe we ook in het funderend onderwijs tot een SURF-achtige organisatie kunnen komen. Niet op elke school het wiel opnieuw uitvinden, maar centraal organiseren wat centraal kan – zodat het funderend onderwijs zo optimaal mogelijk gebruik kan maken van wat digitalisering ons te bieden heeft.

En dan maar eens zien of het Kremlin daar van terug heeft.