Onlangs was ik aanwezig bij het Catshuisoverleg over antisemitisme. De deelnemers – de premier, drie ministers, vele maatschappelijke en meerdere Joodse organisaties – voerden een gesprek over de toenemende discriminatie van Joden in onze samenleving. Die toename zien we helaas ook in sterke mate in het onderwijs, zoals blijkt uit een recente rapportage van CIDI. Dit beeld wordt bevestigd door de besturen van de Joodse scholen die lid zijn van de PO-Raad. 

Het was een waardevol gesprek, met heldere conclusies: antisemitisme moet stevig worden bestreden. Maatschappelijke sectoren, waaronder het onderwijs, hebben hierin een belangrijke rol. Het was goed om erbij te zijn en om bij te dragen. 

Maar ik voelde ook ongemak. Niet over het thema zelf – we moeten het hebben over antisemitisme. Maar wel over de afwezigheid van andere thema’s. We hebben in onze samenleving ook te maken met islamofobie, met vrouwenhaat, met discriminatie van mensen met een andere seksuele oriëntatie. Bij mijn weten heeft over geen van deze onderwerpen een Catshuissessie plaatsgevonden. 

Verruwing

En dat was niet het enige ongemak. We waren in gesprek met politici, en dat moest ook. Maar dan moet je het niet alleen over de rol van maatschappelijke organisaties hebben, maar ook van de politiek zelf. Verschillende politici hebben bijgedragen aan de verruwing van de samenleving – ja, ook politici die momenteel werken aan de totstandkoming van een nieuw kabinet. Het taalgebruik in ons parlement, wat voor voorbeeld geeft dat aan – om maar wat te noemen – ouders op het schoolplein? 

Dit brengt mij op het kabinet in wording en het recente hoofdlijnenakkoord dat de formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB sloten. Daarover is al veel gezegd en geschreven. Velen, ook ik, zijn geïntrigeerd door de zinsnede dat onderwijsmethodes ‘politiek neutraal’ moeten zijn. Maar wat is politiek neutraal?  

Het ziet er juist naar uit dat het onderwijsbeleid de komende jaren allerminst politiek neutraal zal zijn. De grote aandacht voor één, weliswaar ernstige, vorm van discriminatie, kan daar een voorbode van zijn. Er is zelfs een handreiking voor scholen voor het omgaan met antisemitische incidenten verschenen. Die kan helpen, maar tegelijkertijd is het lang zoeken naar handreikingen voor andersoortige incidenten. 

Het hoofdlijnenakkoord bevat op sommige onderwerpen gedetailleerde afspraken, over de landbouw, over asielmigratie, over de komst van een constitutioneel hof. Over andere onderwerpen, waaronder het onderwijs, ontbreken dergelijke afspraken. Het woord ‘lerarentekort’ – toch een hoofdlijn zou je zeggen – valt zelfs niet eens. 

Vrije kwestie

In het debat over dit akkoord is door de coalitiepartijen aangegeven dat de Kamer aan zet is bij die andere onderwerpen. Omtzigt spreekt van ‘zuurstof in het politieke debat’. Onder meer het onderwijsbeleid wordt daarmee feitelijk een vrije kwestie.  

Dat klinkt mooi, maar er kleven risico’s aan. Als de Kamer het onderwijsbeleid maakt, worden we dan niet bij motie geregeerd? Ook de afgelopen maanden hebben we alweer een hele reeks Kamerinitiatieven zien langskomen. Moties kunnen een meerderheid krijgen terwijl ze worden afgeraden door vakbonden, sectorraden, lerarenopleidingen én de minister.  

Het onderwijs heeft behoefte aan stabiel beleid, gericht op de lange termijn, in goede samenwerking tussen overheid en sector. Hoe krijg je dat voor elkaar als elk commissiedebat een koerswijziging kan opleveren? 

Zo bezien dreigt het onderwijsbeleid politiek gekleurder dan ooit te worden.