Invloed uitoefenen, de dialoog versterken en de stem uit het veld laten horen, dat is de taak van het Bestuurlijk Netwerk Inspectietoezicht. Vier keer per jaar spreken de leden van dit netwerk met adviseurs en de directie primair onderwijs van de Inspectie van het Onderwijs. In december stond er een actueel onderwerp op de agenda: het toezicht op burgerschap.   

Het Bestuurlijk Netwerk Inspectietoezicht bestaat uit vijftien schoolbestuurders, schoolleiders en kwaliteitszorgmedewerkers uit het primair onderwijs. Dit netwerk is opgericht als gezamenlijk initiatief vanuit de inspectie en de PO-Raad. Beide organisaties zien de meerwaarde van het netwerk. En ondanks dat de PO-Raad groot voorstander is van toezicht, mag het soms best wel wat schuren.  

Zo ook rond het thema burgerschap. Op deze bijeenkomst ging het netwerk met de inspectie in gesprek over nut, noodzaak en dilemma’s rondom het toezicht. Het eerste onderwerp was de rol van schoolbesturen in relatie tot burgerschapsonderwijs.  

,,Als schoolbestuurder ben je niet alleen verantwoordelijk voor kwaliteit, maar ook een belangrijke gesprekspartner en aanjager binnen je school of scholen. Ben je er echt mee bezig of zet je het alleen in de etalage?’’, zo trapt Ria Westendorp, directeur toezicht primair onderwijs het gesprek af.  

Een van de aanwezige schoolbesturen onderschrijft dit: ,,De toenemende polarisatie en de politieke onrust op het wereldtoneel zorgen ook voor uitdagingen in de klas. Leraren en schoolleiders worstelen, als bestuurder heb je hier een rol in te vervullen. Hoe kun je hen ondersteunen en meer weerbaar maken.”  

Vakmanschap én inhoud 

,,Wij hebben absoluut een voorbeeldrol, maar ik ga de inhoud niet bepalen voor mijn scholen. Er moet ruimte zijn voor ‘couleur locale.’”, reageert een andere bestuurder. ,,Ten aanzien van het toezicht moeten we zien te voorkomen dat we een papieren tijger gaan maken, daarmee verrijken we het burgerschapsonderwijs niet. Het gaat om vakmanschap én inhoud”, vult hij aan.  

Een ander lid reageert: ,,Ik zie veel handelingsverlegenheid en dat is niet gek. Het ontbreekt aan heldere, actuele kerndoelen, het aantal meetinstrumenten is beperkt net als de meetbaarheid. Dit maakt het heel complex.”  
 
“Burgerschap is meer dan door het hoepeltje van de inspectie springen”, aldus een van de leden. ,,Laatst was ik op een interne audit van een school, deze voldoet niet aan de gestelde normen uit het toezichtskader, maar juist daar maak ik me absoluut geen zorgen als ik kijk naar het gedrag van de leerlingen en leraren.”  

Lappendeken 

,,Het is een complexe opgave”, erkent Anne Bert Dijkstra van de inspectie. ,,Maar het moet anders en het kan beter. Hoe mooi is het als het ons lukt om de overstap te maken van een lappendeken naar een meer planmatige aanpak, waarin we vanuit beoogde resultaten burgerschapsonderwijs vorm kunnen geven.”  

Dijkstra vervolgt: ,,Op sommige plekken zien we dat het “duwtje” van de inspectie wel geholpen heeft, omdat alleen een wet niet volstaat.”                  

Beter inzichtelijk maken 

,,Ik heb enige tijd weerstand gevoeld bij de herstelopdrachten rondom burgerschap. Maar ik zie ook de andere kant en heb zorgen wat er in de wereld gebeurt, aldus Annet Dries, bestuurder van SIKO en voorzitter van het Bestuurlijk Netwerk Inspectietoezicht.  

,,De tijd is aangebroken dat wij als bestuurders gaan helpen. Wat verstaan we nou onder goed burgerschapsonderwijs en hoe maken we beter inzichtelijk wat we doen? We moeten zeker investeren in het rechtbreien van de lappendeken. Enerzijds het ‘hoepeltje’ voorbereiden, en ondertussen bedenken hoe we het echt gaan aanpakken op de school. Dáár gaat het tenslotte om.”  

Polarisatie tegengaan 

,,Kinderen komen de school binnen met de mening van hun ouders, als we polarisatie willen tegengaan moeten we juist zorgen dat diversiteit en maatschappelijke ontwikkelingen onderwerp van gesprek blijven. Dit vraagt om een plan waarbij we naast de professionals ook de ouders meenemen.”   
 
Een andere bestuurder vult aan: “Leraar zijn is topsport. We vragen veel van ze. Ontwikkelkracht valt of staat bij ruimte, en dit is er helaas onvoldoende. Het lerarentekort, de werkdruk. Van buitenaf opleggen werkt niet, het is van belang om eerst de randvoorwaarden beter op orde te krijgen.” 
 
De gesprekken zijn waardevol voor zowel de leden uit het netwerk als de inspectie. Het helpt om door te ontwikkelen en de goede dingen te doen. Ondanks de soms scherpe discussie kijken beide partijen tevreden terug. Het belang van burgerschap wordt breed onderschreven. Net als het besef dat het om meer gaat dan het voldoen aan de wet, het gaat om de leerlingen. Op de eerstvolgende bijeenkomst van het netwerk wordt er dieper ingegaan op de invloed van het lerarentekort.  

Lid worden? 

Ben je schoolbestuurder, schoolleider of kwaliteitszorgmedewerker en wil je ook lid worden van het Bestuurlijk Netwerk Inspectietoezicht? Meld je dan aan bij Eline Sparreboom, beleidsadviseur PO-Raad. Als deelnemer verwachten we dat je vier dagdelen per jaar aanwezig bent op de bijeenkomsten. Aangevuld met nog wat tijd voor voorbereiding of vooroverleg.