Praktijkvoorbeeld

De Onderwijsspecialisten willen alles over digitale geletterdheid voor speciaal onderwijs op een plek

Een verzamelplaats voor digitaal lesmateriaal over digitale geletterdheid voor leerlingen in het speciaal onderwijs: dat is de wens van De Onderwijsspecialisten. Doordat er weinig goed materiaal beschikbaar is, gaan leraren noodgedwongen zelf aan de slag of verzamelen dit via verschillende bronnen. De Onderwijsspecialisten zochten in een versnellingsvraag naar een manier om deze lesmaterialen centraal beschikbaar te stellen. Het resultaat? Een online verzamelplaats in Wikiwijs, met digitaal lesmateriaal over digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs.

Resultaat

Voor leerlingen in het speciaal onderwijs is maar weinig lesmateriaal over digitale geletterdheid beschikbaar. Daarom maken leraren noodgedwongen zelf materiaal of verzamelen dit via allerlei verschillende bronnen. De Onderwijsspecialisten gingen met de PO-Raad en Kennisnet op zoek naar een verzamelplaats hiervoor. Het resultaat? Een onderzoek over het mediagebruik bij kinderen met een licht verstandelijke beperking en een Wikiwijs-pagina met leermateriaal over digitale geletterdheid

Onderzoek naar digitale geletterdheid bij kinderen met een licht verstandelijke beperking

Over het mediagebruik van leerlingen met een licht verstandelijke beperking is nog maar weinig bekend. Daarom deden De Onderwijsspecialisten en het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) hier samen met Kennisnet, de PO-Raad en Mediawijzer, onderzoek naar vanuit de versnellingsvraag "Hoe creëren we een verzamelplaats digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs?". Het onderzoek bestond uit een enquête onder 381 beroepskrachten uit het onderwijs en de zorg.

Uit het onderzoek blijkt dat leerlingen en hun begeleiders meer problemen ervaren met mediagebruik, dan in het reguliere onderwijs. Zo ziet zestig procent van de respondenten overmatig mediagebruik bij de doelgroep, ongeveer de helft merkt op dat leerlingen media niet goed begrijpen en ongeveer een derde krijgt te maken met ongewenst gedrag. Denk bijvoorbeeld aan cyberpesten of het versturen van seksueel getinte filmpjes. Begeleiders en leraren weten informatie niet te vinden, er komen meer incidenten voor dan in het reguliere onderwijs en digitaal leermateriaal is vaak niet geschikt voor deze zeer diverse doelgroep.

Wikiwijs-pagina met leermateriaal

Op basis van de resultaten uit het onderzoek is een Wikiwijs-pagina ontwikkeld met leermateriaal over digitale geletterdheid voor leerlingen in het speciaal onderwijs. Het leermateriaal is verzameld door experts uit het speciaal onderwijs. Zoals leraren, begeleiders en experts uit het netwerk van De Onderwijsspecialisten. Zij verzamelden de materialen, bekeken en beoordeelden deze en plaatsten ze op de Wikiwijs-pagina. Het leermateriaal is gekoppeld aan de leerdoelen van de leerlijn digitale geletterdheid so/vso van Mediawijzer, die eerder in samenwerking met de Onderwijsspecialisten is ontwikkeld.  De Wikiwijs-pagina is in januari 2019 gepresenteerd. 

Externe video URL
Achtergrond

Leerlingen met een beperking en hun leraren en begeleiders ervaren veel problemen rond mediagebruik. Daarom is er voor deze doelgroep extra aandacht en leermateriaal rond digitale geletterdheid nodig. Leerling Max licht toe waarom dat belangrijk is. 

​Leren omgaan met social media

In Nederland heeft ongeveer 15% van de kinderen een IQ lager dan 85 - ofwel een verstandelijke beperking. Beroepskrachten die in het onderwijs en de zorg met hen werken, merken dat ze bij het gebruik van media tegen meer problemen aanlopen dan bij leerlingen in het reguliere onderwijs. Denk aan overmatig gamen, weinig begrip van media, cyberpesten, contact met wildvreemden of seksueel getinte filmpjes versturen. Dat blijkt uit onderzoek van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en de Onderwijsspecialisten in samenwerking met Kennisnet, de PO-Raad en Mediawijzer.net.

​Ook Max, voormalig leerling van Het Prisma in Arnhem en momenteel werkzaam in de ICT, kon niet altijd even goed omgaan met sociale media. Hij herinnert zich nog goed hoe hij op Hyves vroeger regelmatig ruzie had die uit de hand liep. Inmiddels heeft hij veel geleerd: “Nu heb ik amper nog ruzie op sociale media, en als dat toch wel eens gebeurt, dan denk ik: ik laat het gewoon even rusten en dan los ik het over een paar dagen wel op.”

Overmatig mediagebruik

Begeleiders en leraren van deze doelgroep weten vaak informatie niet te vinden en bestaand leermateriaal is vaak niet geschikt voor deze toch al zeer diverse doelgroep. En dat terwijl uit het onderzoek blijkt dat zestig procent van de beroepskrachten overmatig mediagebruik bij hen observeert, ongeveer de helft van de respondenten merkt dat de leerlingen media niet goed begrijpen en ongeveer een derde krijgt te maken met ongewenst gedrag. Die percentages liggen vele malen hoger dan bij leerlingen in het reguliere onderwijs. 

Max vertelt over zijn mediagebruik: “Ik zit best veel op internet, bijvoorbeeld op sociale media. Ik maak veel gebruik van Google en Google maps.” Daarnaast maakt hij vaak gebruik van de openbaarvervoerplanner 9292OV.nl wanneer hij met de bus of trein reist. Over het algemeen gaat hem dat goed af, maar een enkele keer gaat er wel eens wat mis: “Ik dacht die trein stopt wel bij dat station, maar toen eindigde ik ergens middenin een woonwijk.” Max moest twintig minuten lopen, maar bleef positief: “Dat scheelt weer wat geld!”

omgaan met media in het so
Media bieden kansen 

Volgens de onderzoekers betekent dit alles niet dat media alleen maar een valkuil zijn voor leerlingen met een verstandelijke beperking of dat ze ervoor afgeschermd moeten worden.  Integendeel: "Juist kinderen met een beperking kunnen zoveel voordeel en plezier hebben van digitale middelen,” vertelt onderzoeker Peter Nikken in een interview met Kennisnet

Mary Berkhout programmadirecteur van Mediawijzer.net deelt die mening: “Media horen er gewoon bij. Ze bieden op sociaal en creatief gebied veel kansen voor jongeren met een licht verstandelijke beperking.” Maar wel met een belangrijke kanttekening: “Mits zij goed worden begeleid en veiligheid voorop staat, voor zichzelf en voor anderen,” stelt zij in een artikel op Mediawijzer.net.

Leuk om websites te bouwen

Ook Max kan zich geen wereld zonder media en internet voorstellen. “Als ik bijvoorbeeld een afspraak heb met iemand, en die vertelt dat alleen, dan vergeet ik het snel. Maar via de mail of WhatsApp, kan ik het altijd teruglezen.” Ook gebruikt hij vaak internet als hij hulp bij zijn mediagebruik nodig heeft: “Bijvoorbeeld: hoe log je uit op Facebook. Dan zoek ik het zelf op via Google. Tenzij ik Google ook niet echt begrijp, dan vraag ik het de multimedia leraar wel.”

Extra belangrijk dus dat de begeleiders en leraren van leerlingen zoals Max genoeg informatie en leermateriaal over digitale geletterdheid tot hun beschikking hebben. Zo is er onder meer het initiatief Gewoon Mediawijzer, met een leerlijn digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs en gesprekskaarten die helpen om te praten over media met leerlingen met een verstandelijke beperking. En vanuit deze versnellingsvraag komt er een Wikiwijs-pagina als verzamelplaats voor leermateriaal over digitale geletterdheid - deze wordt op de Nationale Onderwijs Tentoonstelling in januari 2019 gepresenteerd.  

Max is naar eigen zeggen inmiddels ouder en wijzer: “Internet en computers hebben dus zowel voordelen als nadelen.” En zonder, zou hij absoluut niet willen. Zeker omdat hij zelf als ict-er werkt: “Ik bouw bijvoorbeeld websites en dat vind ik hartstikke leuk!”

Details
De vraag indienen en verhelderen

In het voorjaar van 2018 gingen De Onderwijsspecialisten met ondersteuning van de PO-Raad en Kennisnet op zoek naar een verzamelplaats voor leermateriaal over digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs. Eerst is gezamenlijk geïnventariseerd waar de uitdagingen liggen: welke materialen zijn er al? En waar is er precies behoefte aan? 

Voortbouwen op bestaand succes

Uit een eerdere versnellingsvraag was een leerlijn digitale geletterdheid voor het so en vso ontwikkeld. Deze versnellingsvraag bouwde daarop voort en onderzocht hoe er een verzamelplaats voor leermateriaal over digitale geletterdheid ontwikkeld kon worden, gekoppeld aan de leerdoelen uit die leerlijn. 

Onderzoek naar de uitdagingen en wensen

Om goed in te springen op de behoeften uit de praktijk is er in de zomer van 2018 een onderzoek uitgevoerd door De Onderwijsspecialisten en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), in samenwerking met Kennisnet, de PO-Raad en Mediawijzer. Het onderzoek bestond uit een enquête en werd ingevuld door 381 beroepskrachten uit het onderwijs en de zorg. Het NJi is bezig met vervolgonderzoek om beter in beeld te brengen wat de uitdagingen zijn van begeleiders in de zorg. 

Wikiwijs als verzamelplaats

Als verzamelplaats van leermateriaal digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs is gekozen voor Wikiwijs. Op basis van de onderzoeksresultaten is besloten welke onderdelen en inhoud er precies nodig zijn voor de Wikiwijs-pagina. Het leermateriaal is verzameld en beoordeeld door experts uit het speciaal onderwijs zoals leraren, begeleiders en experts uit het netwerk van de Onderwijsspecialisten. De Wikiwijs-pagina werd tijdens de Nationale Onderwijs Tentoonstelling (NOT) in januari 2019 gepresenteerd.  

Heb je zelf goed lesmateriaal, voorlichtingsfilmpjes, apps of spellen over digitale geletterdheid in het speciaal onderwijs? Mail dan naar: a.vandenberg@deziep.nl.

 

Digitale geletterdheid

Meer weten?

Logo
Organisatie

De Onderwijsspecialisten

Verhalen bij dit praktijkvoorbeeld

Onze professionals staan voor je klaar

Stel je vraag of zoek een opleiding

Contact met de Juridische Helpdesk

Heb je een juridisch vraag? Als lid van de PO-Raad kun je via de pagina van de Juridische helpdesk je vraag stellen op Mijn PO-Raad (na het inloggen in het ledenportaal).

Voor dringende vragen bel met 030 - 31 00 933. We zijn bereikbaar op werkdagen tussen 09.00 – 12.00 uur.

Helpdesk 2 mensen praten