In de Stichting Schoolbesturen Primair Onderwijs ’s-Hertogenbosch (SSPOH) werken vier schoolbesturen samen: ATO Scholenkring, SIGNUM, Leijestroom en Filios Scholengroep. Ook de basisscholen Iman Albogari, Antonius Abt en de Vrije School zijn in de stichting vertegenwoordigd. 

Voortgekomen uit een versnellingsvraag

Elke dag krijgen de basisscholen een aanbod voor leerzame projecten op het gebied van gezondheid, technologie, sport, cultuur en natuur van Bossche educatieve partijen (GGD, bibliotheek, NME-centrum, etc.). Inmiddels wordt op 33% van de scholen het externe aanbod ingebed in het onderwijs en gekoppeld aan leerlijnen en leerdoelen van SLO (het landelijk expertisecentrum voor het curriculum). Dit is mede het resultaat van de versnellingsvraag ‘Niet stapelen, maar vervangen’. Een van de gewenste opbrengsten resultaten van deze vraag was de ontwikkeling van een gestructureerde database met zoekmachine.  

Verder verbeteren

Inmiddels bestaat er een intensieve samenwerking tussen alle partijen via een 'model van zes bouwstenen’. De bouwsteen Onderzoek en ontwikkeling is nog niet ver uitgewerkt, maar wel belangrijk voor het slagen van het traject. Daar is deze innovatievraag op gericht. 

Het onderzoek is in eerste instantie kwalitatief: hoe denken kinderen, ouders en de leraren over de nieuwe aanpak en sluit het programma aan bij hun wensen en behoeften? Maar op termijn ook kwantitatief: wat zijn de effecten op de leeropbrengsten? Met de inzichten worden randvoorwaarden, succes- en faalfactoren inzichtelijk en kan de organisatie van samenwerkende partijen het proces verder verbeteren.  

Bij SSPOH werken zestien scholen met ‘Niet stapelen maar vervangen (NSMV)’. Dit houdt in dat externe activiteiten, zoals een klassenbezoek aan de bibliotheek of het theater, niet boven op het curriculum komen, maar erin geïntegreerd worden en lessen vervangen. De innovatievraag naar de effectiviteit van NSMV had een onderzoeksrapport met een positieve conclusie als resultaat: de beoogde doelen zijn behaald. Een mooi resultaat dat zorgt voor meer draagvlak om NSMV verder uit te rollen in ’s-Hertogenbosch, en misschien ook daarbuiten.  

Dit zijn de resultaten van de innovatievraag  

• Uit kwalitatief onderzoek op de zestien deelnemende scholen blijkt dat het lesaanbod is verrijkt met externe activiteiten en dat deze activiteiten zijn geïntegreerd in het curriculum. Voor leerlingen betekent NSMV dat ze gemotiveerder zijn en gelijkere kansen krijgen.  

• Door de positieve onderzoeksresultaten is er meer draagvlak ontstaan voor vervolgstappen: verder onderzoek, promotie van NSMV en uitrollen in ’s-Hertogenbosch en wellicht ook daarbuiten.  

• Er is een omslag gemaakt van aanbodgericht naar vraaggericht denken. Scholen plannen de externe activiteiten niet meer omdat een organisatie ze aanbiedt, maar omdat ze zelf vanuit de lesmethode of vanuit hun thematische werkwijze op zoek gaan naar passende activiteiten.  

Tips  

Zelf aan de slag met een innovatie op dit gebied? Dit zijn de tips van SSPOH:  

• In het onderzoek is aan de scholen gevraagd welke tips ze zouden geven aan andere scholen die geïnteresseerd zijn in NSMV. Voor scholen in ’s-Hertogenbosch was ‘gewoon starten’ het meest gegeven antwoord. En ook: ‘Begin klein en houd zelf de regie’.   

• Als scholen in een andere gemeente willen starten, zijn een aantal enthousiaste pilotscholen en een enthousiast schoolbestuur van belang. Niet Stapelen Maar Vervangen is een transitie van aanbod- naar vraaggericht werken voor scholen, lokale educatieve aanbieders en de gemeente. In ’s-Hertogenbosch zag iedereen direct de meerwaarde ervan in. Deze transitie duurt voor een hele gemeente minimaal twee tot drie jaar. Het is te veelomvattend om als één school te doen.  

• Wil je het effect meten van NSMV? Dan is een gespecialiseerd bureau dat bekend is met het onderwijs, zoals Oberon, zeer aan te bevelen.  

De innovatievraag van SSPOH betrof het meten van de effecten van de werkwijze ‘Niet Stapelen Maar Vervangen’ (NSMV). 

Op zoek naar een kwalitatief meetsysteem kwam SSPOH via de PO-Raad in contact met onderzoeksbureau Oberon. Oberon voerde een kwalitatief onderzoek uit. De onderzoekers haalden eerst informatie op bij het projectteam. Vervolgens namen ze bij drie scholen diepte-interviews af met de directeur, de coördinator en met één of twee direct betrokken leraren. Daarnaast nam Oberon op alle zestien deelnemende scholen enquêtes af onder de leraren en directie. 

Spanning 

Procesbegeleider Jan Plooij zag bevestigd wat hij hoopte: het lesaanbod is verrijkt door de integratie van de activiteiten in het curriculum. Leren door een activiteit te doen buiten school, werkt motiverend voor leerlingen en zorgt voor gelijkere kansen, vertelt hij. “Een mooi voorbeeld daarvan is dat meerdere leraren mij vertelden dat leerlingen die in de klas minder tot hun recht komen, bij de externe activiteiten beter zichtbaar zijn en zo meer erkenning krijgen. Daar kan ik echt blij van worden.”