De schooladviezen zijn weer uitgedeeld

Uiterlijk vandaag krijgen leerlingen uit groep 8 hun schooladvies. Met dit advies op zak, kunnen zij met hun ouders op zoek naar een passende middelbare school. Hoe zat het ook alweer met dat schooladvies en waarom maken leerlingen pas later, in april, de eindtoets?

Dat schooladvies, waar baseren scholen dat op?

Het schooladvies dat een leerling krijgt, geeft weer welk middelbare schoolniveau volgens de basisschool het beste bij het betreffende kind past. De basisschool baseert haar advies op de resultaten die de leerling in acht jaar tijd op diverse toetsen haalt, op de ontwikkeling die een leerling doormaakt en op de professionele inschatting van de leraar. Het is dus een afgewogen advies waarbij een school niet over één nacht ijs gaat. De basisschool heeft een kind veelal acht jaar lang van dichtbij meegemaakt en weet daardoor heel goed wat het in zijn mars heeft.

Toch maken bijna alle leerlingen een eindtoets. Waarom?

Scholen zijn bij wet verplicht naast hun schooladvies een tweede, onafhankelijk advies, in te winnen over het niveau dat een kind aankan. Eindtoetsen moeten dit onafhankelijke advies geven. Deze eindtoets wordt sinds schooljaar 2014/2015 tussen 15 april en 15 mei afgenomen. Het schooladvies is daarmee leidend bij het bepalen naar welk type middelbare school een kind gaat. De eindtoets geldt als een soort second opinion. Wanneer een kind de eindtoets beter maakt dan op basis van zijn schooladvies wordt verwacht, moet de basisschool het schooladvies opnieuw overwegen. De school kijkt dan in overleg met de ouders nogmaals kritisch naar haar advies en kan deze alsnog bijstellen naar boven. Wordt het advies niet bijgesteld, is ze verplicht te beargumenteren waarom niet. Als het kind minder goed scoort op de eindtoets, blijft het schooladvies sowieso staan en wordt het daar dus niet op afgerekend.

Waarom wordt het schooladvies niet altijd naar boven bijgesteld als het de eindtoets beter maakt dan verwacht?

De eindtoets is altijd een momentopname. Een kind kan een slechte dag hebben of door omstandigheden minder goed scoren. Het kan ook juist tegen verwachting in beter scoren. De school bekijkt in dat geval samen met ouders of er redenen zijn om het advies alsnog naar boven bij te stellen. Soms gebeurt dat ook. In andere gevallen besluiten scholen samen met ouders dat het beter is om het schooladvies niet naar boven bij te stellen. Dit besluit is altijd maatwerk en zal daarom per kind verschillen. 

Critici stellen dat leraren onbewust bevooroordeeld zijn en dat het schooladvies daarmee bijdraagt aan kansenongelijkheid.

Een schooladvies kan de toekomst niet met zekerheid kan voorspellen, maar dat geldt net zo goed voor de eindtoets. Het is maar de vraag hoe objectief deze toets werkelijk is, omdat kinderen uit vooral welgestelde gezinnen hiervoor soms speciale toetstraining volgen.
Doel van het schooladvies is bovendien niet om de toekomst te voorspellen maar om een kind op het juiste type middelbare school van start te laten gaan. Het schooladvies is dan ook altijd een startadvies en geen eindexamenadvies, laat staan een carrièreadvies.

De PO-Raad vindt het goed dat het schooladvies sinds twee jaar zwaarder weegt bij de overstap naar het voortgezet onderwijs omdat de film van een leerling (het beeld waarop schooladvies is gebaseerd) vaak meer zegt dan de foto (de eindtoets, een momentopname). Daarbij komt dat de eindtoets alleen ziet hoe een kind presteert op taal en rekenen, terwijl de school met haar advies veel breder naar een kind kijkt.

In oktober 2014 oordeelde de Inspectie van het onderwijs dat de schooladviezen van goede kwaliteit zijn. In november 2016 liet staatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs) weten dat ook de eerste signalen over het werken met de nieuwe regels positief zijn. Of aanvullende maatregelen nodig zijn, wordt over twee jaar duidelijk als de leerlingen die vorig jaar aan de brugklas begonnen in de derde klas zitten. Dan wordt duidelijk in hoeverre het schooladvies afwijkt van het niveau waarop het kind drie jaar later zit. Deze informatie is volgens de PO-Raad van cruciaal belang voor eventuele aanpassing van de regels. De regels eerder aanpassen, zoals sommige partijen willen, is volgens de PO-Raad onverantwoord.

Wat is er volgens de PO-Raad nodig om kinderen gelijke kansen te bieden?

Net als de critici vindt de PO-Raad dat een goede overgang naar de middelbare school belangrijk is om leerlingen goede toekomstkansen te bieden. Ze vindt het belangrijk dat scholen er altijd naar streven hun adviezen te verbeteren. Maar zorgen voor kansengelijkheid is zoveel meer dan alleen zorgen voor een goed schooladvies. De PO-Raad pleit daarom voor een brede basisvoorziening voor álle kinderen van nul tot vier jaar en vindt dat alle kinderen zoveel mogelijk onderwijs op maat moeten krijgen. Zo moet een kind altijd opleidingen kunnen stapelen en op de middelbare school van niveau kunnen ‘wisselen’. Ze is daarnaast voorstander van brede scholengemeenschappen en van dubbele schooladviezen voor leerlingen van wie het niveau niet direct duidelijk is. Het motto luidt kortom: weg met de vroegselectie. Onderwijs moet flexibel zijn zodat een kind altijd kan doorgroeien.