Nee, de eindtoets kan níet de prullenbak in

Nood breekt wet. Als álles anders wordt, moeten professionals besluiten kunnen nemen die in normale omstandigheden ondenkbaar zijn. Zoals een doorverwijzing naar het voortgezet onderwijs op basis van alléén een schooladvies, zonder eindtoets. Dat dat kán, bewijst niet dat die toets wel kan worden afgeschaft.

In de uitzonderlijke weken die achter ons liggen pleitten we als PO-Raad voor ruimte en mogelijkheden voor besturen, scholen en leraren om het onderwijs voor hun leerlingen en in hun omstandigheden zo goed mogelijk te organiseren. En met succes: scholen kregen en krijgen vertrouwen. Kijk bijvoorbeeld naar de subsidieregeling voor extra ondersteuning van leerlingen na thuisonderwijs in de coronacrisis: we zijn heel blij dat die veel vrijheden biedt om ondersteuning naar eigen inzicht vorm te geven.

Het is ook goed dat zo’n subsidie in meerdere tijdvakken wordt toegekend. Zodat scholen de tijd hebben om de balans op te maken en een gedegen plan hebben. Je kunt immers niet binnen vier dagen écht weten hoe je leerlingen zich ontwikkeld hebben.

Achterstanden

Keer op keer klonk in de afgelopen weken de zorg om opgelopen leerachterstanden. Soms riep die irritatie op, zoals in het geval van de Onderwijsraad die luttele weken na de sluiting van scholen het onderwijs vroeg zich voor te bereiden op het inlopen van achterstanden. Het onderzoek van de Onderwijsraad was prematuur. Want de periode van onderwijs op afstand heeft positieve en negatieve effecten voor kinderen. Er zijn leerlingen die door nieuwe vormen van onderwijs misschien juist meer groeiden dan in de reguliere onderwijssetting. Maar we moeten ook onderkennen dat er wel degelijk een groep is die negatieve effecten ondervindt van deze periode. Deze leerlingen hebben onze hulp extra hard nodig de komende periode. Niet met als doel ze zo snel mogelijk weer in de structuur te persen, maar om gericht te onderzoeken wat hun onderwijsbehoefte is.

Een relevant gegeven

De noodzaak tot thuisonderwijs maakte eens te meer duidelijk dat onderwijs maatwerk is. Per school. Per leerling. Zo is dat ook met de herstart van het onderwijs op de scholen. Als je maatwerk wilt bieden, moet je je baseren op waarnemingen, op gegevens, op alle middelen die tot je beschikking staan. Neem de tijd, volg leerlingen en kom dán tot een gedegen besluit. Waarover je straks ook rekenschap kunt afleggen.

Wie had kunnen denken dat we drie maanden geleden een besluit moesten nemen om geen eindtoets af te nemen. Een beslissing waar ik volledig achtersta. Maar ik schaar me niet achter het koor dat nu roept dat de eindtoets voorgoed de prullenbak in kan. Sterker: ik maak me ook zorgen over de effecten van deze keuze. We wéten immers dat de uitslag van de eindtoets nog steeds voor een groep leerlingen heel bepalend is voor de kansen in hun verdere (onderwijs)loopbaan. Als PO-Raad zeggen we al langer: zorg dat scholen over dit onafhankelijk gegeven kunnen beschikken wanneer ze hun schooladvies opstellen. In de afgelopen periode zagen we opnieuw dat een deel van de sector de eindtoets ook op die manier gebruikt. Zij zien het initiële schooladvies van maart als een voorlopig advies. Scholen maken afspraken over de bijstelling die volgt, mocht de eindtoetsscore hoger adviseren.

Als je maatwerk wilt bieden, moet je je baseren op waarnemingen, op gegevens, op alle middelen die tot je beschikking staan

Voor mij bevestigt dit dat de sector bij het vormgeven van het advies over alle mogelijke informatie wil kunnen beschikken. De eindtoets is zeer zeker niet allesbepalend, maar wel een relevant gegeven. Vorig jaar nog zagen we dat 10% van de leerlingen een bijgesteld schooladvies krijgt ná de eindtoets. Een deel daarvan is, zoals ik hiervoor omschrijf, een min of meer voorziene bijstelling. Voor deze leerlingen geldt dat de eindtoets een laatste/extra bevestiging is. Bij andere leerlingen was de bijstelling niet voorzien, voor hen vergroot de eindtoets hun kansen. Als sector moeten we onze ogen niet sluiten voor die ‘onderschatte’ groep. De PO-Raad staat voor een professioneel vormgegeven schooladvies, waarbij de professional over elk gegeven moet kunnen beschikken en niet pas ná de vormgeving van het advies de uitslag van de eindtoets krijgt.

Het kón de afgelopen maanden: onderwijs op afstand geven, doorverwijzen zonder eindtoets… En juist daarom is het zaak alle leerlingen goed te blijven volgen en hun ontwikkeling vast te leggen. Want professionaliteit vraagt om vertrouwen en is ook: alle beschikbare middelen inzetten. Om zo te bepalen welke effecten deze uitzonderlijke periode gehad heeft, wie extra uitdaging kan gebruiken en wie extra ondersteuning.