Zoektocht middelbare school kan weer beginnen

De laatste leerlingen van groep 8 ontvingen woensdag hun schooladvies, die moest voor 1 maart binnen zijn. Hiermee kunnen zij op zoek naar een middelbare school. Vanaf half april maken de leerlingen nog wel een eindtoets, als second opinion bij het schooladvies. Of het allemaal zo blijft, wordt volgend jaar duidelijk, als de wet wordt geëvalueerd.

Hoe komt het schooladvies tot stand?

Het schooladvies dat een leerling krijgt, geeft weer welk middelbare schoolniveau volgens de basisschool het beste past als startniveau voor het betreffende kind. De basisschool baseert haar advies op de resultaten die de leerling in acht jaar tijd op diverse toetsen haalt, op de ontwikkeling die een leerling doormaakt en op de professionele inschatting van de leraar. Het is dus een afgewogen advies waarbij een school niet over één nacht ijs gaat. De basisschool heeft een kind veelal acht jaar lang van dichtbij meegemaakt en weet daardoor heel goed wat het in zijn mars heeft.

Waarom dan toch ook een eindtoets?

Scholen zijn bij wet verplicht een tweede, onafhankelijk advies, in te winnen over het niveau dat een kind aankan. Eindtoetsen moeten dit onafhankelijke advies geven. De gedachte is dat een objectieve blik van een eindtoets bovendien bijdraagt aan onbedoelde vooroordelen die kansen van kinderen kunnen beïnvloeden. Sinds schooljaar 2014/2015 wordt de toets tussen 15 april en 15 mei afgenomen. Het schooladvies is daarmee leidend bij het bepalen naar welk type middelbare school een kind kan gaan.

Overigens kunnen scholen dit jaar voor het eerst kiezen voor de digitale adaptieve centrale eindtoets. Deze past zich, net als de toets van Route 8, tijdens het maken aan het niveau van het kind aan. Daarnaast kunnen scholen kiezen voor vier andere eindtoetsen. De minister van Onderwijs stelt vast welke eindtoetsen tot de keuzemogelijkheden behoren.

Waarom wegen schooladvies en eindtoets niet even zwaar?

Tot vier jaar geleden had de eindtoets een veel zwaardere rol (en hoewel deze toen nog niet verplicht was, namen veel scholen deze toets wel af). Omdat de eindtoets in feite een momentopname is, betekende dat ook dat een kind dat een slechte dag had, hard kon worden afgerekend op een slechte score. De toets legde daarmee veel druk bij leerlingen en hun ouders. Daarbij kwam dat de eindtoets alleen ziet hoe een kind presteert op taal en rekenen, terwijl de school met haar advies veel breder en over veel langere tijd naar een kind kijkt. Het schooladvies is als het ware de film van een leerling, de eindtoets de foto.

Het schooladvies is daarom leidend geworden en de eindtoets geldt als een soort second opinion. Wanneer een kind de eindtoets beter maakt dan op basis van zijn schooladvies wordt verwacht, moet de basisschool het schooladvies opnieuw overwegen. De school kijkt dan in overleg met de ouders nogmaals kritisch naar haar advies en kan deze alsnog bijstellen naar boven. Wordt het advies niet bijgesteld, dan is ze verplicht te beargumenteren waarom niet. Als het kind minder goed scoort op de eindtoets, blijft het schooladvies sowieso staan en wordt het daar dus niet op afgerekend.

Critici stellen dat leraren onbewust bevooroordeeld zijn en dat het schooladvies daarmee bijdraagt aan kansenongelijkheid

De Staat van het Onderwijs in 2016 liet zien dat de schooladviezen verder te verbeteren vallen. Dat heeft bijgedragen aan een betere bewustwording in de sector. Toenmaligtaatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs) liet in 2016 weten dat de eerste signalen over het werken met de nieuwe regels positief zijn. En ook minister Arie Slob (primair onderwijs) stelde eind vorig jaar dat scholen op dreef zijn met regels rondom de eindtoets.
Of desondanks aanvullende maatregelen nodig zijn, wordt het komende jaar duidelijk als de ‘nieuwe’ regels rondom het schooladvies en de eindtoets zijn geëvalueerd. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het schooladvies van leerlingen die nu in de derde klas van de middelbare school zitten. Was hun schooladvies een goede voorspeller?

Ook de eindtoets zelf wordt onder de loep genomen. Het is maar de vraag hoe objectief deze toets werkelijk is, omdat kinderen hiervoor soms speciale toetstraining volgen. Daarbij komt dat de diverse eindtoetsen niet vergelijkbaar zijn. Het kan dus zo zijn dat een leerling op de ene toets hoger scoort dan op de andere. Eindresultaten van de evaluatie worden begin 2019 verwacht.
De PO-Raad voert ondertussen met alle partijen rondom de school gesprekken over het schooladvies en de eindtoets om te kijken hoe de overgang naar de middelbare school kan worden verbeterd.

Wat moet er volgens de PO-Raad anders?

Dat bespreken we de komende tijd met onze leden en andere stakeholders en partijen rondom de school. Voor de sectororganisatie is en blijft een belangrijk uitgangspunt dat een schooladvies de toekomst niet met zekerheid kan voorspellen en dat dat net zo goed geldt voor de eindtoets. Doel van het schooladvies is ook niet om die toekomst te voorspellen maar om een kind op het juiste type middelbare school van start te laten gaan. Het schooladvies is dan ook altijd een startadvies en geen eindexamenadvies, laat staan een carrièreadvies.

De PO-Raad vindt het dan ook belangrijk dat kinderen hun hele schoolcarrière alle kansen krijgen om zich verder te ontwikkelen. Ze is daarom voorstander van brede brugklassen en scholengemeenschappen en vindt dat leerlingen en studenten opleidingen moeten kunnen stapelen.