Nieuws

Onderzoek: Dít doet een groen schoolplein echt met je leerlingen (plus 5 tips!)

Een groen schoolplein nodigt uit tot spelen, geeft rust en ruimte, prikkelt de creativiteit… Dat dáchten we althans. Want er was nog nauwelijks wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van groene schoolpleinen. Tot nu.

Janke van Dijk promoveerde vlak voor de zomervakantie aan de VU Amsterdam op haar onderzoek Greening Schoolyards. Impact on children’s well-being and behavior, parental support, and use for outdoor learning. Het was tijd voor een studie naar vergroening van schoolpleinen, vertelt Van Dijk. Want vergroening is een groeiende beweging en scholen verwachten er allerlei positieve effecten van, maar bewijskracht was er nauwelijks. Van Dijk en Jolanda Maas volgden jarenlang samen met de Hogeschool Leiden honderden kinderen uit groep 4,5,6 op negen verschillende scholen. Vijf van die scholen vergroenden hun plein. De onderzoekers brachten de effecten daarvan in kaart als onderdeel van het project De ‘leer’kracht van groene schoolpleinen. De PO-Raad belde hen.

Wat ís een groen schoolplein eigenlijk?

,,Groene schoolpleinen zijn er in alle soorten en maten. De definitie die wij hanteren is: een plein waar met natuurlijk elementen als bosjes, bomen, planten, bloemen, struiken of takken een speelomgeving gecreëerd is waar kinderen worden uitgedaagd te spelen in en met deze natuurlijke elementen. Je bent er dus niet door een metalen klimrek te vervangen door een exemplaar van hout. Op een groen schoolplein kan een kind echt ín de natuur spelen. Er is een heuveltje, een bosje waar je achter kunt verstoppen, soms water, een hut van takken…”

Vergroening is booming. Maar waarom?

,,Die vraag hebben in dit onderzoek niet gesteld. Maar over het algemeen zien we dat de keuze van scholen voor een groen plein voortkomt uit het idee dat het goed is voor kinderen als ze meer in contact komen met de natuur. Een uitdagende buitenomgeving stimuleert dat. Het past ook in de ontwikkeling van scholen naar ‘gezonde school’. En subsidies vanuit provincies of het Rijk spelen ook zeker mee.”

De verwachtingen zijn hooggespannen, maar wat is nu wetenschappelijk bewezen het effect van een groen schoolplein?

,,Vier duidelijke resultaten kwamen naar voren in onze studie.

Allereerst een verbetering van concentratie na de pauze. We onderzochten voor en na de pauze in hoeverre een kind zich kan concentreren op een taak. Daaruit bleek dat kinderen die op een groen plein spelen zich iets beter kunnen concentreren na de pauze dan wanneer ze pauze houden op een betegeld plein. Kinderen vinden een groen plein natuurlijker en aantrekkelijker. Ze geven het ook een hoger cijfer dan een grijs plein.

Daarnaast onderzochten we met beweegmeters en video observaties hoe kinderen spelen op het plein. Daaruit blijkt dat vergroening van een schoolplein bij meisjes iets meer beweeggedrag stimuleert. We zagen veel het wel bekende beeld van een groepje meisjes dat op een betegeld plein staat te kletsen of kijken naar de jongens die aan het voetballen zijn of kletsen. Op het groene schoolplein zagen we dat meisjes meer aan het spelen zijn.

We zagen ook meer gevarieerd speelgedrag, en een kleine toename in exploratief en constructief gedrag. Kinderen gaan meer op onderzoek uit. Ze liggen op hun buik samen naar een slak te kijken. Ze gaan iets bouwen of creëren.

Tot slot zeggen met name jongere kinderen na vergroening meer steun te ervaren in vriendschappen. Ze antwoorden vaker bevestigend op de vraag: Kun je je vriendjes en vriendinnetjes vertrouwen? Dat zegt iets over sociale steun in vriendschappen. Die wordt gestimuleerd door een groen schoolplein.''

Welke tips kunnen jullie scholen geven die hun plein willen vergroenen?

,,Creëer draagvlak en ga niet over één nacht ijs. Dat zijn écht de allerbelangrijkste tips.

  1. Zorg voor draagvlak onder het team, leerlingen, ouders en de buurt. Communiceer ook helder wát je wilt, wáárom je dat wilt en welke voor- en nadelen je ziet. Kinderen worden viezer. Er is iets meer kans dat ze zich bezeren. Je schoolgebouw wordt viezer. Ouders geven in ons onderzoek aan de iets grotere risico’s geen probleem te vinden. Maar communiceer het wel van tevoren.
  2. Scholen denken vaak: er is subsidie, we gaan ervoor. Maar realiseer je dat een groen schoolplein wel echt meer onderhoud vergt dan een grijs plein. Hoe ga je dat doen? Ouders zijn niet altijd bereid de tuinman uit te hangen. Neem je een hoveniersbedrijf in de arm? Kun je een afspraak maken met een groenopleiding in de buurt? En hoe ga je de schoonmaak aanpakken?
  3. Bespreek wáárom je dit wilt en wat je verwacht. Het fundament moet goed zijn. Een groen schoolplein is ook een prachtige kans om lessen buiten te geven. Dat kan een verrijking van je onderwijs zijn. Welke kansen zie je daarvoor? Begin klein, je hoeft niet meteen met de hele groep uren naar buiten. Kijk op welke plek je fijn kunt zitten en ga dan eens buiten lezen, tekenen, eten.. En als je daaraan gewend bent, probeer het buiten lesgeven dat ook uit te breiden naar taal- en rekenles.
  4. Doe inspiratie op bij anderen. Kijk naar andere groene pleinen. Woon een buitenles bij een collega bij. Vraag wat kansen en tegenvallers waren. Kijk ook online, bij groeneschoolpleinen.nl en op springzaad.nl vindt je veel praktische informatie.
  5. Werk met een designer die ervaring heeft met groene pleinen. Leg je gras neer, dan loop je kans op kindererosie: je leerlingen rennen het in no time tot modder. Iemand met kennis van zaken adviseert je het juiste soort gras, overlegt met je waar zanderige gedeeltes komen zodat er zo min mogelijk modder je school wordt binnengelopen en geeft je de voor- en nadelen van losse elementen waar kinderen zelf mee kunnen bouwen.

Maak, kortom, van je groene schoolplein iets duurzaams. Een groen schoolplein leeft járen.”

Dr. Jolanda Maas werkt samen met diverse partners verder aan onderzoek naar welke elementen van het groene schoolplein invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen. Ze willen een kwaliteitstool opleveren die zichtbaar maakt wát op een groen schoolplein de ontwikkeling van kinderen stimuleert.