Aan de slag met doelgericht en samenhangend burgerschapsonderwijs

Als het gaat om doelgericht en samenhangend burgerschapsonderwijs, dan zijn er 4 thema’s waarmee schoolteams direct aan de slag kunnen. Naar aanleiding van de resultaten van het peilingsonderzoek burgerschap bieden we u bij deze thema’s reflectievragen. Deze vragen helpen u bij het nadenken over de plek en inhoud van burgerschapsonderwijs op school en in de verschillende groepen. Bij elk thema vindt u ook achtergrondinformatie en links naar hulpmiddelen om uw burgerschapsonderwijs verder te ontwikkelen.  

1. Burgerschapsonderwijs is gebaseerd op een visie

De schoolvisie op burgerschapsonderwijs is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van het team. Uit het peilingsonderzoek blijkt dat de visie op burgerschapsonderwijs over het algemeen niet vergaand geconcretiseerd is: iets minder dan een zesde van de leerkrachten en een derde van de schoolleiders geeft aan dat er op hun school een visiedocument voor het burgerschapsonderwijs is. Leerkrachten vinden vaker dan schoolleiders dat zij op school burgerschapsonderwijs op hun eigen wijze concretiseren. Concretisering van burgerschapsonderwijs vindt volgens schoolleiders en leerkrachten vooral plaats door het maken van afspraken over de opzet en activiteiten voor burgerschapsvorming.

2. Burgerschap bestaat uit sociale én maatschappelijke doelen

Uit het peilingsonderzoek blijkt dat leraren veel aandacht besteden aan de sociale doelen van burgerschap. Tegelijk blijkt ook dat de maatschappelijke doelen van burgerschap het minst voorkomen en ook in de lessen het minst aandacht krijgen. De sociale doelen van burgerschap betreffen kennis, vaardigheden en houdingen die leerlingen nodig hebben om zich in sociale situaties redzaam te gedragen. De maatschappelijke doelen betreffen de kennis, vaardigheden en houdingen om als burger deel uit te maken van en een bijdrage te leveren aan de Nederlandse maatschappij.

3. Burgerschapsonderwijs kent een samenhangend aanbod en een doorgaande leerlijn van groep 1 tot en met 8

Uit het peilingsonderzoek blijkt dat burgerschapsonderwijs op scholen een belangrijk onderwerp is, maar dat het volgens ongeveer twee derde van de schoolleiders en leerkrachten op hun school wel verder ontwikkeld zou moeten worden. Een vijfde van de scholen beschikt over een leerlijn burgerschap. De helft van de scholen heeft concrete leerdoelen voor burgerschapsvorming.

4. Bij burgerschap is de ontwikkeling van de leerling inzichtelijk

Uit het peilingsonderzoek blijkt dat twee vijfde van de leerkrachten de leerresultaten voor burgerschap bijhoudt. Dit betreft met name vaardigheden (zoals sociale vaardigheden en samenwerken) en houdingen (bijvoorbeeld verantwoordelijkheidsgevoel en rekening houden met anderen). Ook registreren leraren intrapersoonlijke aspecten (zoals zelfvertrouwen en zelfcontrole). De helft van de leerkrachten die resultaten bijhouden, gebruikt deze informatie vervolgens om de lessen burgerschapsonderwijs aan te passen.

Deze pagina is ontwikkeld door Matthijs Driebergen van SLO in samenwerking met de Inspectie van het Onderwijs.