Zorg en ondersteuning voor Oekraïense vluchtelingen

Besteed bij gevluchte Oekraïners vanaf dag één aandacht voor welzijn en wees alert op gezondheidsklachten (fysiek en mentaal) en zorg voor goede toegang tot zorg.

Veel Oekraïners worden opgevangen door gemeenten en particulieren en niet door het COA, omdat zij niet de reguliere asielprocedure ingaan. Daarom is het belangrijk dat hulpverleners en vrijwilligers weten hoe de zorg georganiseerd is en waar ze op moeten letten.

Belangrijke punten van aandacht bij de eerste opvang van vluchtelingen:

  1. De toegang tot zorg en vergoeding zorgkosten;
  2. Informatie over hoe de zorg geregeld is in Nederland;
  3. Vroege signalering en passende hulp bij psychische klachten;
  4. Aandacht voor gezondheid bij de het bieden van oplossingen en ondersteuning;
  5. Aandacht voor jeugd;
  6. Inzet van tolken.

Waar moeten zorgaanbieders, onderwijs en gemeenten op letten?

De afgelopen jaren is er veel geleerd over wat belangrijk is voor gezondheid van vluchtelingen, en wat de gemeente daarin kan doen.

  • Zorgen voor een stabiele en prettige opvangsituatie
  • Duidelijke informatie om mensen snel wegwijs te maken, samenwerken met sleutelpersonen en mogelijkheden voor participatie.
  • Voor kinderen is het van belang zich welkom te voelen op een school.
  • Vroege signalering van gezondheidsklachten en goede toegang tot zorg en onderwijs is belangrijk om volwassenen en kinderen zo goed mogelijk hun leven weer op te kunnen laten pakken wanneer ze daar aan toe zijn.

Het is belangrijk om naast hard werken aan de acute eerste opvang, óók de kennis te benutten die er al is om vanaf dag 1 in Nederland te werken aan duurzame opvang van vluchtelingen met aandacht voor gezondheid.

Handreiking gemeenten

Informatie en adviezen voor gemeenten gericht op preventie van psychische problemen en behoud van veerkracht bij statushouders.

Preventieve interventies

Overzicht van preventieve interventies voor het versterken van de preventieve gezondheid en veerkracht van vluchtelingen.

Hoe help ik een vluchteling?

Tips en adviezen voor de eerstelijn en het sociaal domein aan de hand van casuïstiek over psychosociale problematiek

Welke informatie over de zorg is er?

Hoe eerder mensen zelf de weg kunnen vinden in de zorg, hoe beter. Om uit te leggen hoe de zorg werkt, kun je gebruik maken van deze materialen.

Corona informatie

Eenvoudige up-to-date informatie over de coronaregels. In 15 talen, waaronder Oekraïens, Russisch en Engels.

Gezond Leven

Begrijpelijke uitleg over hoe je gezond kunt leven. Waaronder ‘omgaan met stress’ en Kinderen en trauma.

Basisgezondheidsvoorlichting

Met de thema’s: gezondheidszorg in Nederland, het lichaam, de puberteit, relaties, vruchtbaarheid en voeding

Informatie over antibiotica

Antibiotica kunnen in Oekraïne zonder recept bij een apotheek worden opgehaald. Dat ligt hier wat anders. Vandaar dat wij onze folders ‘Ik wil meer weten over antibiotica en resistentie’ in het in het Oekraïens en Russisch en ‘Waarom krijg ik wel of geen antibiotica?’ in het Oekraïens en Russisch lieten vertalen.

Wat is belangrijk rond psychische gezondheid en het versterken van de veerkracht?

Voor de (mentale) gezondheid van vluchtelingen zijn basisbehoeften van belang:

  • veiligheid,
  • opvang,
  • voedsel,
  • contact met familie en vrienden.

Voor mensen die Oekraïners in huis nemen, is het belangrijk te zorgen dat er voldoende privacy is, maar ook dat de vluchtelingen iets te doen hebben. Ook sport, ontmoeting of activiteiten die hen het gevoel geven ‘nuttig’ te zijn, helpen om wat minder te piekeren en de zorgen even naar de achtergrond te brengen.

Hoe voorkom je psychische klachten?

Lang niet alle vluchtelingen hebben direct psychische hulp nodig na traumatische ervaringen. Maar veel mensen hebben natuurlijk wél te maken met veel stress en zorgen. Zij lopen een verhoogd risico om klachten te krijgen, zoals angst, depressie, slecht slapen. Om dit risico niet verder te vergroten is een aantal zaken van belang:

  • Snelle, goede en veilige opvang. Liefst in kleinschalige opvang waar mensen tot rust kunnen komen en waar zij snel duidelijkheid krijgen over waar ze gaan wonen en waar ze terecht kunnen bij vragen of hulp.
  • Vroege signalering van psychische klachten. Geef ons de tijd en gebruik de Protect vragen bieden hiervoor ondersteuning aan vrijwilligers, vrienden en professionals.
  • Versterken van de veerkracht van mensen bijvoorbeeld door te helpen bij het vergroten van hun sociale netwerk, activiteiten die iemand prettig vind, zelfhulp bij stress.

Meer informatie over psychologische eerste hulp (NtVP).

Als je stress hebt, veel denkt en slecht slaapt… – Oekraïens

Folder in Oekraïense taal voor vluchtelingen. Over psychische klachten, gericht op zelfhulp.

Als je stress hebt, veel denkt en slecht slaapt… – Russisch

Folder in het Russisch voor vluchtelingen. Over psychische klachten, gericht op zelfhulp.

Geef ons de tijd

Begeleiding van vluchtelingen met oog voor psychische gezondheid. Ook voor vrijwilligers en opvanggezinnen.

Protect vragen

Ondersteunt vrijwilligers bij het stellen van de juiste vragen over psychische gezondheid. Startpunt voor gesprek, voor vroege signalering en doorverwijzing bij klachten.

Beeldverhaal trauma’s

Deze beeldverhalen over trauma’s zijn beschikbaar in het Oekraïens en Russisch. Met de beeldverhalen kunnen zorgprofessionals trauma en depressie laagdrempelig bespreken met kinderen, jongeren en hun ouders.

Beeldverhaal depressies

Deze beeldverhalen over depressie zijn beschikbaar in het Oekraïens en Russisch. Met de beeldverhalen kunnen zorgprofessionals trauma en depressie laagdrempelig bespreken met kinderen, jongeren en hun ouders.

Wat is belangrijk voor de kinderen?

Onder de mensen uit Oekraïne zijn veel vrouwen en kinderen, waaronder ook zwangere vrouwen. De meeste kinderen die gevlucht zijn ontwikkelen zich goed, maar een deel heeft een verhoogde kans op onder andere psychosociale problematiek. Een prettige woonomgeving, zo snel mogelijk weer naar school kunnen en een positieve schoolervaring verkleinen de kans op problematiek. De website van LOWAN legt uit hoe je dit op scholen en in de gemeente aanpakt.

Het is belangrijk dat deze kinderen snel in de jeugdgezondheidszorg terecht komen voor reguliere zorg, inhaalvaccinaties en eventueel extra aandacht.

Kinderopvang

Voor de kinderen van 0 – 4 jaar is kinderopvang beschikbaar. Kinderopvang is een actieve lokale partner rondom het kind en kan dus van grote betekenis zijn voor deze vluchtelingenkinderen. Meer informatie en voorwaarden.

Zwangerschapsbegeleiding

Zwangerschapsbegeleiding wordt in Oekraïne in het ziekenhuis verleend, men is in het algemeen niet bekend met de zorg door een verloskundige, ook kraamzorg is niet bekend. Voor meer informatie zie www.kennisnetgeboortezorg.nl/geboortezorg-voor-vluchtelingen-uit-oekraine/

Bevorderen gezondheid en welzijn van kinderen van statushouders

Uitleg voor gemeenten over de integrale aanpak bij signalering en preventie in gezondheidszorg.

Welbevinden op school

Praktische tips en informatie voor het begeleiden van vluchtelingenkinderen en andere nieuwkomers in het primair en voortgezet onderwijs. Met toolkit, o.a. een  overzicht met preventieve interventies.

Jeugdgezondheidszorg

Ondersteuning voor professionals in de jeugdgezondheidszorg bij de zorg aan vluchtelingkinderen die in de gemeente verblijven. Met deze oplegger kun je de handreiking bij de Oekraïense situatie gebruiken.

Hoe regel ik een Oekraïense tolk?

Voor goede zorg en ondersteuning zijn tolken van groot belang. Helaas zijn er weinig Oekraïense tolken in Nederland. Wanneer mensen bijvoorbeeld ook Pools of Russisch spreken, kan ook een tolk in die taal worden ingeschakeld. Zorg in ieder geval dat de kinderen niet hoeven te tolken voor hun ouders. Er een tolkenregeling voor Oekraïense ontheemden. Deze ondersteuning bestaat uit Oekraïense en of Russische vertaaldiensten, eventueel ondersteund door taalhulpen (die niet de officiële status van tolk hebben). Meer informatie over de praktische aspecten van de tolkenregeling is beschikbaar via Rijksoverheid.nl.

Voor achtergrondinformatie over het werken met tolken in de zorg, kan je ook zoschakeltueentolkin.nl en www.pharos.nl/infosheets/tolken-in-de-zorg raadplegen.

Hoe wordt zorg geregeld en vergoed?

Voor ontheemden uit Oekraïne met een Burgerservicenummer (BSN) geldt bij de vergoeding van de zorg de Regeling Medische zorg (RMO). Verder informatie over deze regeling: Factsheet zorgkosten vluchtelingen uit Oekraïne voor zorgverleners (Rijksoverheid.nl)

Voor ontheemden zonder BSN-nummer is de CAK-regeling beschikbaar.

Het is de bedoeling dat mensen zich inschrijven in het BRP, zodat er meer zicht komt op wie zich waar bevindt. Hierdoor kunnen zij ook uitgenodigd worden voor het Rijksvaccinatieprogramma en de JGZ-intake voor kinderen.

Verdere info en contact

Voor vragen, stuur dan een mail naar: info@pharos.nl

Voor een overzicht van initiatieven en achtergrondinformatie verwijzen we naar het portal van Vluchtelingenwerk Nederland.

Op de VNG website wordt informatie gebundeld voor gemeenten.

Op de LOWAN website is informatie te vinden over onderwijs aan Oekraïense kinderen:

Op de website van het NJI is informatie voor verschillende professionals en ouders te vinden over Oekraïense kinderen.

Op de website van GGD vind je wat GGD’en voor Oekraïense vluchtelingen doen (gezondheid, psychosociale hulp, gezonde leefomgeving)

Op de webste van KJP vind je meer over psychische hulp aan Oekraïense kinderen.

Zie voor informatie over de opvang van AMV’s: https://www.nidos.nl/oekraine/

Kijk op de site van IVP voor meer informatie (voor professionals en hun leidinggevenden) over de psychosociale aspecten van het werken met mensen die zijn gevlucht uit Oekraïne.

Meer weten over de opvang van Oekraïense vluchtelingen?

Feiten en cijfers

  • Op 24 februari 2022 startte Rusland een grootschalige oorlog in Oekraïne. Oekraïne is een land in Oost-Europa, het heeft 44.3 miljoen inwoners; de hoofdstad is Kyiv.
  • Miljoenen Oekraïners zijn op de vlucht binnen en buiten Oekraïne. Raadpleeg de UNHCR voor recente cijfers.
  • Meer informatie over beschikbare opvang, financiële ondersteuning en hulp aan Oekraïnse vluchtelingen in Nederland.
  • Nederland ontving tot nu toe bijna 45.000 vluchtelingen. De verwachting is dat er meer dan 50.000 naar Nederland zullen komen.
  • Een groot deel van de vluchtelingen zijn vrouwen en kinderen. Zij zijn erg kwetsbaar, zowel tijdens de vlucht als daarna. Verschillende organisaties (waaronder de UNHCR) spreken hun zorgen uit over mensensmokkelaars die actief zijn. Er is een grote groep vrouwen die zwanger is en begeleiding nodig heeft. Zij zijn niet bekend met de zorg van verloskundigen; in eigen land wordt zwangerschapszorg in het ziekenhuis verleend.
  • De Oekraïners zijn over het algemeen goed opgeleid. Het grootste deel heeft lager en middelbaar onderwijs doorlopen. De officiële taal in Oekraïne is het Oekraïens. Het is een Slavische taal, net als het Russisch. Het Oekraïens gebruikt het cyrillisch schrift. Ongeveer 90% van de Oekraïners beheerst het Russisch op een bepaald niveau. Er is een grote groep die (wat) Engels of Duits spreekt. Met name jonge Oekraïners zijn goed digitaal vaardig.

Kinderopvang en leerplicht, instroom en doorstroom

Voor de kinderen van 0 – 4 jaar is kinderopvang beschikbaar. Kinderopvang Totaal is een actieve lokale partner rond het kind en kan dus van grote betekenis zijn voor deze vluchtelingenkinderen. Meer informatie over voorwaarden, vind je op de website van Kinderopvang Totaal,

De kinderen vanaf 4 jaar zijn leerplichtig. Voorbereidingen voor het onderwijs worden nu getroffen. Websites van LOWAN over voortgezet onderwijs en primair onderwijs informeren over hoe dit op scholen en in de gemeente het beste aangepakt kan worden.

Registratie gemeente

Alle Oekraïense vluchtelingen moeten zich melden bij de gemeente via de Basisregistratie Personen.

Werkvergunning

Oekraïners kunnen sinds 1 april 2022 zonder werkvergunning aan de slag in Nederland. De actuele informatie hierover is te vinden op de website van VluchtelingenWerk Nederland.

Kortlopende arbeidscontracten

Tot op heden moest een Oekraïense vluchteling die in Nederland werkt een Nederlandse zorgverzekering afsluiten op grond van de Zorgverzekeringswet (Zvw). Voor ontheemden die werken, is besloten dat de verzekeringsplicht vanaf 1 augustus 2022 niet meer wordt gehandhaafd zolang zij onder de EU-beschermingsrichtlijn vallen. Dit vanwege de vaak kortlopende arbeidscontracten. Ontheemden hoeven dan sinds 1 augustus 2022 geen zorgverzekering meer af te sluiten. Van ontheemden die al een zorgverzekering hadden, is deze per 1 augustus beëindigd. Zij vallen dan onder de Regeling Medische zorg Ontheemden uit Oekraïne (RMO).

Lees meer over de regelingen over de vergoeding van zorg voor Oekraïnse vluchtelingen op de website van de Rijksoverheid.

Het is de bedoeling dat mensen zich inschrijven in de Basisregistratie Personen (BRP), zodat er meer zicht komt op wie zich waar bevindt. Hierdoor kunnen zij ook door de GGD worden uitgenodigd voor een corona-vaccinatie. Dat geldt ook voor het Rijksvaccinatieprogramma en de JGZ-intake voor kinderen.