Het selectiemoment in groep 8 is voor veel ouders en kinderen een cruciaal moment. Het bepaalt niet alleen naar welke school een kind gaat, maar ook hoe flexibel het zich binnen het voortgezet onderwijs kan bewegen. Volgens Lobke Vlaming, directeur van Ouders & Onderwijs, is dat precies wat ouders zorgen baart. "Ouders hebben vaak het gevoel dat het advies wat een kind krijgt voor een groot deel bepaalt waar het eindigt.” 

Doorstromen is veel gedoe

Een van de grootste problemen is volgens Vlaming de beperkte mogelijkheid om binnen het voortgezet onderwijs van niveau te wisselen. "Doorstromen naar een ander niveau is op veel scholen veel gedoe. Om op te stromen moet je soms aan enorm hoge eisen voldoen. Eisen die scholen zelf mogen bepalen. Vaak zijn deze veel te hoog, hoger dan de eisen die bij een schooladvies horen. Daar ben je als leerlingen dan afhankelijk van.” 

Dat scholen dit op deze manier aanpakken komt volgens Vlaming mede door het onderwijsresultatenmodel van de Onderwijsinspectie. "Scholen worden nog steeds afgerekend op slagingspercentages. Er zit een enorme prikkel in om te zorgen dat kinderen waarover je twijfelt, vooral niet die kans geven om door te stromen."

Brede brugklassen als mogelijke oplossing

Een oplossing waar veel ouders voor openstaan, is het invoeren van bredere brugklassen. "We hebben ouders breed op dit onderwerp bevraagd en we zien dat ouders voorstander zijn van meer brede brugklassen. Het gaat dan over meer niveaus in één klas en verschillende onderwijsniveaus in één schoolgebouw.’ 

Toch ziet Vlaming dat vroege selectie voor sommige leerlingen ook gunstig kan zijn. "Voor de uitersten is het heel fijn dat er vroege selectie bestaat. Bijvoorbeeld voor leerlingen die al de hele basisschool op hun tenen lopen. Een systeem waarin brede brugklassen de norm worden zou goed zijn, maar er moet ook ruimte blijven voor speciale onderwijsvormen.” 

Iedereen heeft er een ander beeld bij

Het gesprek over een later selectiemoment in het onderwijs blijft volgens Vlaming veel te veel in algemeenheden hangen. "We hebben nog nooit met elkaar echt goed doordacht: hoe ziet zo'n systeem er dan uit? Wat winnen we dan? Is het een brede brugklas voor iedereen? Gaan we twee of meerdere niveaus bij elkaar zetten? Gaan we dat twee of drie jaar doen? Wat betekent dat voor de bovenbouw? Wat betekent dat voor het onderwijs?

Dat heeft de Onderwijsraad nog niet gedaan. Dat heeft OCW nog niet gedaan. En daarom hebben we de hele tijd het gevoel dat we niet met elkaar eens zijn of dat de discussie alle kanten opgaat. Iedereen heeft er een ander beeld bij. We moeten de discussie voeren op basis van realiteit en niet alleen op basis van principes. Alleen dan kunnen we een onderwijssysteem creëren dat écht recht doet aan ieder kind."

We maken de doorstroomtoets veel te belangrijk 

Een aantal scholen besloten dit jaar in eerste instantie de toets niet af te nemen om zo een statement te maken. Een ontwikkeling waar Vlaming kritisch op is. "Die toets is er om iets te compenseren waarvan we weten dat het bestaat: onderadvisering. Het is heel goed is dat we allerlei discussies voeren over hoe dat beter kan. Maar ik vind het belangrijk dat er een onafhankelijk tegengegeven is. Juist voor die kinderen waarvan ouders hun stem niet zo duidelijk kunnen laten horen."

Daarnaast vindt Vlaming dat scholen zich soms te makkelijk aan de wet onttrekken als het ze niet uitkomt. “Dat vind ik een hele slechte zaak. We hebben met z’n allen bepaald hoe we het in het onderwijs willen inrichten. Hier hebben we een democratisch proces voor ingericht. Ik vind het onverstandig om hierin als school je eigen gang te gaan.

Hoe belangrijk je een toets maakt, bepaalt hoe leerlingen en ouders het ervaren. Daar hebben scholen zelf een grote rol in. Als een kind aan het huilen is omdat de doorstroomtoets te spannend is, dan heb je die toets als volwassenen veel te belangrijk gemaakt.”