We spraken met Roelof Bisschop over het selectiemoment in het onderwijs. Bisschop was jarenlang Tweede Kamerlid voor de SGP en daarvoor werkzaam in het voortgezet onderwijs. In plaats van rigide selectiemomenten en strikte structuren, zou het onderwijs zich volgens deze ervaren onderwijsman moeten richten op maatwerk en doorstroommogelijkheden.

Selectie: geen keurslijf, maar een groeipad

Volgens Bisschop wordt er in Nederland nog te veel vastgehouden aan het idee dat leerlingen op jonge leeftijd een definitieve onderwijsroute moeten kiezen. "Het probleem zit niet zozeer in het moment van selectie, maar in de starheid ervan. Een keuze op twaalfjarige leeftijd mag geen onomkeerbare beslissing zijn," stelt hij.

Hij waarschuwt voor de nadelen van een te vroeg vastgelegde onderwijsroute: "Sommige kinderen weten op hun twaalfde nog niet wat ze willen of waar hun talenten liggen. Door hen te vroeg vast te zetten, beperk je hun mogelijkheden. Tegelijkertijd is het opschuiven van het selectiemoment niet per se de oplossing, want er zijn ook leerlingen die juist wél al een duidelijke richting voor ogen hebben."

De oplossing ligt volgens Bisschop in flexibiliteit: een systeem waarin leerlingen zich op hun eigen tempo kunnen ontwikkelen en waar overstappen tussen niveaus niet als een uitzondering wordt gezien, maar als een logische stap.

Flexibiliteit in de praktijk

Als voorbeeld haalt Bisschop zijn eerste school aan; het Ichthus College in Veenendaal. ‘Daar werkten we met een systeem waarbij leerlingen eenvoudig konden wisselen van niveau. Iemand die op de havo begon maar beter paste op het vmbo, kon zonder stempel van ‘falen’ overstappen. Andersom kregen leerlingen die meer aankonden ook de kans om door te stromen. Het was geen afstromen of opstromen, maar een logische stap in iemands leerproces.’

Toch snapt hij wel dat sommige scholen huiverig zijn om deze flexibiliteit toe te passen. "Scholen en besturen zoeken houvast en zekerheid. Dat is begrijpelijk, maar het mag niet ten koste gaan van de leerling. Een systeem dat te star is, laat leerlingen vastlopen terwijl ze juist zouden moeten kunnen groeien."

Gelukkig ziet hij dat er inmiddels veranderingen plaatsvinden. "Vroeger werden scholen harder afgerekend op doorstroom- en uitstroomcijfers. Flexibiliteit werd bestraft omdat wisselingen tussen niveaus als een minpunt in kwaliteitsrapporten werden gezien. Dat is de laatste jaren gelukkig verbeterd."

Meer dan vakinhoud: de rol van de docent

Naast structurele problemen binnen het onderwijssysteem, ziet Bisschop ook een uitdaging in de houding van sommige docenten in het voortgezet onderwijs. "Sommige docenten leggen de nadruk vooral op de vakinhoud en minder op de pedagogische kant van hun werk. Dat is een gemiste kans. Goed onderwijs gaat niet alleen over kennis overdragen, maar ook over begeleiding en ontwikkeling."

Hij benadrukt dat docenten een cruciale rol spelen in het bieden van kansen aan álle leerlingen, ongeacht hun startniveau. "Onderwijskwaliteit moet overal hoog zijn, of je nu lesgeeft op het vmbo of het vwo. Een leerling die met passie een vak leert, verdient net zoveel waardering als een academische student."

Onderwijs als investering in de toekomst

Bisschop heeft graag een bredere visie op onderwijs. "Soms duurt een opleiding wat langer, maar als dat betekent dat iemand uiteindelijk beter terechtkomt, is dat een investering die zich terugbetaalt. We moeten stoppen met onderwijs als kostenpost te zien."

Zijn boodschap aan scholen en docenten is helder: "Denk niet in structuren, maar in leerlingen. Durf flexibel te zijn en geef leerlingen de kans om hun eigen pad te volgen. Uiteindelijk profiteert de hele samenleving daarvan."