Lesobservatie-instrument gebaseerd op kernvakken en directe instructiemodellen

• Lesobservatie-instrument: Kijkwijzers en Zelfobservatielijsten CPS
• De website van Onderwijs in ontwikkeling

Doel

Het CPS heeft een aantal vakinhoudelijke kijkwijzers en zelfobservatielijsten ontwikkeld. Deze kijkwijzers zijn gebaseerd op het directe instructiemodel. Het IGDI-model[2] voegt de elementen ‘interactie’ en ‘differentiatie’ toe in de dagelijkse instructie. De Kijkwijzers en Zelfobservatielijsten van het CPS zijn bedoeld om een duidelijk beeld te krijgen van de kennis en vaardigheden van de leraren. Ze zijn bedoeld om in te zetten om te leren en om een gemeenschappelijk kader te creëren om observaties bespreekbaar te maken bij collegiale consultaties. Zij zijn ontwikkeld voor de volgende thema’s:

• A. Instructievaardigheden
• B. Klassenmanagement
• C. Begrijpend lezen

Wat wordt gemeten?

Er wordt gekeken naar instructievaardigheden, interactieve vaardigheden, vaardigheden op het gebied van klassenmanagement en vaardigheden/ waarneembaar gedrag van leraren bij begrijpend lezen.

A. Kijkwijzer instructievaardigheden

Bij het uitvoeren van een leesles volgens het IGDI model worden de volgende stappen gevolgd:

1. Gezamenlijke start met de hele groep
2. Interactieve groepsinstructie
3. Begeleid (in) oefenen (grote groep)
4. Verlengde instructie (kleine groep)
5. Zelfstandig oefenen gecombineerd met verlengd oefenen onder begeleiding (grote en kleine groep)
6. Gezamenlijke afsluiting (grote groep)
7. Feedback geven (hele groep)
8. Feedback geven op het verwoorden door leerlingen.

De specifieke vaardigheden worden per fase uitgewerkt.

B. Kijkwijzer vaardigheden op het gebied van klassenmanagement

Organisatievormen waarbij sprake is van differentiatie doen een sterk beroep op het klassenmanagement van de leraar. De volgende stappen worden in beeld gebracht:

• Algemene didactische managementvaardigheden
• Voorbereiding
• Uitvoering van de activiteit
• Leraarvaardigheden rond zelfstandig werken

De Kijkwijzers kennen een driepuntschaal.

C. Instrumentarium begrijpend lezen

Ten behoeve van begrijpend lezen heeft het CPS de volgende instrumenten ontwikkeld:

1. Een tweetal zelfobservatielijsten
2. Een Kijkwijzer
3. Een lessenvoorbereidingsformulier. Dit formulier helpt leraren hun lessen voor te bereiden op basis van de uitgangspunten van effectief begrijpend leesonderwijs (niet verder in deze inventarisatie opgenomen).

1.  De Zelfobservatielijsten

Deze ondersteunen leraren bij het analyseren en beoordelen van hun eigen instructiegedrag. De zelfobservatielijsten kunnen worden ingezet ten behoeve van een nulmeting en voor tussenmetingen.

Van de Zelfobservatielijst bestaan twee varianten:

• een lijst die alleen het gedrag beschrijft,
• een lijst die het gedrag beschrijft, met daarbij voorbeelden van gewenst gedrag.

Leraren kunnen zichzelf in deze lijst scoren op een vierpuntsschaal.

2. De Kijkwijzer

Deze kan worden gebruikt om in het kader van collegiale consultatie groepsbezoeken bij elkaar af te leggen tijdens lessen waarin teksten met leerlingen worden behandeld. Dit instrument biedt een gemeenschappelijk kader om de observaties bespreekbaar te maken en kan worden gebruikt voor nul- en tussenmetingen. De beschrijvingen van het gedrag van leraren in de Kijkwijzer komen overeen met de omschrijvingen van de Zelfobservatielijst, en worden op basis van een zespuntsschaal van een waardering voorzien.

De Zelfobservatielijsten en Kijkwijzer voor begrijpend lezen beschrijven circa 30 aspecten van waarneembaar gedrag geordend in de volgende fases:

1. Voor het leren/lezen: gezamenlijke start op de taak, de tekst en het leesdoel
2. Tijdens het leren/lezen - instructie: hardop denkend voordoen
3. Tijdens het leren/lezen - instructie: begeleide (in) Oefening
4. Zelfstandig verwerken en verlengde instructie
5. Gezamenlijke afsluiting en evaluatie

Proces

De instrumenten worden vrijwillig ingezet en hebben het karakter van (zelf) assessment of kunnen worden gebruikt om binnen de school in kaart te brengen hoe het staat met de vaardigheden van de leraren op de verschillende gebieden. Zij kunnen gratis worden gedownload en gebruikt.

Relatie met andere instrumenten

De instrumenten maken onderdeel uit van een breder pakket van het CPS om de schoolontwikkeling en kwaliteit van het onderwijs te versterken via onder trainingen, adviestrajecten, een toolkit met materialen.

Externe validering

De instrumenten zijn ontwikkeld door experts op het gebied van het IGDI model en de toepassing ervan in leesvaardigheid, uitgetest in pilots en daarna bijgesteld.

Tijdsbeslag en kosten

Aan het gebruik van de instrumenten zijn geen (externe) kosten verbonden. Het tijdsbeslag is afhankelijk van de keuzes van de school over de inzet van de instrumenten.