Het veelkoppige monster dat werkdruk heet

Onnodige regels, grote klassen, veel administratie. Ze leveren leerkrachten kopzorgen en vooral veel werkdruk op, blijkt steevast uit onderzoek en enquêtes. Vandaag besteedden diverse media er opnieuw aandacht aan, naar aanleiding van eigen onderzoek door de NOS. Hoe komt het toch dat dit probleem nog steeds niet is opgelost?

De PO-Raad vindt de hoge werkdruk in het primair onderwijs een serieus probleem. Leerkrachten zijn veel tijd kwijt aan administratief werk terwijl zij zoveel mogelijk tijd moeten kunnen besteden aan leerlingen. ,,De dagen zijn lang, het verzuimpercentage is hoog, het burn-outpercentage is hoog. Er moet iets aan veranderen," aldus Rinda den Besten in het NOS achtuurjournaal. 

Waar komt die hoge werkdruk vandaan?

Dat die werkdruk hoog is, komt voor een belangrijk deel doordat de kosten in het primair onderwijs al jaren hoger zijn dan de bekostiging die scholen krijgen. Zij hebben hierdoor sterk moeten bezuinigen op ondersteunend personeel. Per honderd leraren zijn er gemiddeld drie ondersteuners zoals secretaresses, klassenassistenten en conciërges. Dat heeft ervoor gezorgd dat leraren en schoolleiders veel administratieve taken zelf moeten doen. In het mbo bijvoorbeeld zijn er veertien ondersteuners per honderd leraren, vertelt Rinda den Besten, voorzitter van de PO-Raad ook tegen Radio 1. Daarbij komt het lerarentekort dat sommige regio’s nu al parten speelt en alleen nog maar groter dreigt te worden.

Bovendien komen er vanuit Den Haag steeds meer regels bij. De hoeveelheid gegevens die schoolbesturen periodiek bij het ministerie van Onderwijs moeten aanleveren, moet tegen het licht worden gehouden, vindt de PO-Raad daarom.

Tot slot lijkt de ervaren werkdruk sterk te verschillen per school en per persoon. Ook het veld zelf kan bijdragen aan het voorkomen van onnodige bureaucratie. Den Besten: ,,We moeten als sector kijken welke regels, formats en invuloefeningen we elkaar opleggen die kinderen niet per se helpen. Die hand in eigen boezem is terecht."

Wat moet er gebeuren om de werkdruk te verminderen?

Allereerst: de bekostiging voor het primair onderwijs moet omhoog, zodat scholen kleinere klassen kunnen maken en ondersteunend personeel kunnen aanstellen.

Passend onderwijs wordt ook geregeld genoemd als oorzaak van een hoge administratieve last. Veel samenwerkingsverbanden overleggen daarom met scholen hoe doorstroom van leerlingen minder bureaucratisch kan, zonder dat essentiële informatie verloren gaat.

Schoolleiders moeten erop toezien of er geen onnodige administratie van het team wordt gevraagd. Essentieel is dat degene die iets opschrijft, weet waarom en voor wie hij dit doet. Maar ook de manier waaróp er wordt geadministreerd, behoeft aandacht.

Verder is de PO-Raad ervan overtuigd dat slimme inzet van ICT veel meer werkdruk weg kan nemen dan nu gebeurt. Het gebruiken van digitale leermiddelen scheelt leerkrachten bijvoorbeeld nakijkwerk. Dat levert tijd op die zij weer aan leerlingen kunnen besteden. Voorwaarde is wel dat digitale administratieve systemen beter op elkaar worden aangesloten. Nu moeten leraren soms meerdere keren dezelfde gegevens in andere systemen inkloppen. 

En het is aan de werkgevers om te erkennen dat er verschillen zijn tussen mensen: niet iedereen kan evenveel aan.

Vanaf 1 augustus krijgen alle scholen en besturen te maken met nieuw inspectietoezicht. De gevreesde ‘afvinklijstjes’ verdwijnen, schoolbesturen krijgen meer verantwoordelijkheid om te laten zien hoe hun scholen het doen. De PO-Raad verwacht dat dit schoolteams ook lucht geeft.

Wat doet de PO-Raad?

Werkdruk is een complex probleem dat niet met één maatregel is op te lossen. De PO-Raad zet zich daarom op verschillende manieren in om werkdruk te helpen verlagen:

1. Door scholen te helpen bij het implementeren en slim gebruik maken van ICT.
2. Door het stimuleren van goed HR-beleid en het gesprek op de werkvloer over werkdruk.
3. Door onderzoek met het arbeidsmarktplatform PO hoe werkdruk op individuele scholen verminderd kan worden.
4. Door met de vakbonden afspraken te maken in de CAO PO.
5. Door samen met de leerkrachten van PO in Actie en de bonden het salaris en werkdruk op de politieke agenda te plaatsen.
6. Via de Regeldrukagenda, waarin sectorbreed afspraken zijn gemaakt om diverse regels te schrappen of vereenvoudigen.
7. Via de Werkgroep Bureaucratie, die zich bezighoudt met het terugdringen van onnodige bureaucratie binnen passend onderwijs.

Zie ook

• Rinda den Besten in het NOS achtuurjournaal van 10 april.
• Rinda den Besten op Radio 1: 'Leraren basisschool: werkdruk te hoog door administratieve rompslomp' (8.51 uur)