Kamer wil uw mening over lumpsumsystematiek

De Tweede Kamer wil weten of en zo ja hoe de bekostigingssystematiek van het primair en voortgezet onderwijs beter kan. Ze vraagt het onderwijsveld daarom hoe zij hierover denkt en reacties in te sturen. De PO-Raad roept haar leden op hieraan gehoor te geven.

Het primair onderwijs kent sinds 2006 de zogenoemde lumpsumfinanciering. Schoolbesturen hoefden daardoor niet meer met bonnetjes bij het ministerie van Onderwijs aan te kloppen, maar krijgen één bedrag voor personele kosten en vaste lasten. Ze kunnen dat geld naar eigen inzicht besteden waardoor ze kunnen inspelen op lokale omstandigheden. ‘Tegelijkertijd wil de overheid wel sturing en verantwoording over de beleidsdoelen houden ‘en wil de Tweede Kamer de minister kunnen controleren. Dit levert een spanningsveld op’, schrijft de Kamercommissie Onderwijs op de website van de Tweede Kamer.

De PO-Raad herkent die spanning. Ze vindt dat de huidige lumpsumfinanciering past bij de manier waarop in Nederland het onderwijs is georganiseerd en een belangrijke bijdrage levert aan de kwaliteit van ons onderwijs. Om goed in te kunnen spelen op lokale omstandigheden en overal goed onderwijs te kunnen organiseren, is het belangrijk dat scholen en hun besturen op lokaal niveau keuzes kunnen maken en dat zij zich hierover verantwoorden. Het is aan de overheid om toezicht te houden op de kwaliteit van het onderwijs. Het schoolbestuur stelt de kaders waarbinnen de onderwijsprofessionals werken.

Checks and balances in balans

In een studie naar verantwoording door gemeenten, stelde de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur dat de vorm van verantwoorden recht moet doen aan de (nieuwe, andere) manier van werken terwijl tegelijkertijd op een verantwoorde manier rekenschap wordt afgelegd over dit handelen. Dat geldt ook voor het onderwijs, vindt de PO-Raad. Elke euro die schoolbesturen ontvangen, gaat naar het onderwijs. Maar met de huidige bekostigingssystematiek is het niet reëel van ieder bestuur te verlangen dat het tot op detail-niveau verantwoordt welk deel van het budget naar personeel, onderhoud van het gebouw, naar lesboeken, software, schoonmaak etcetera gaat. Dit strookt ook niet met de vrijheid van onderwijs. Bovendien is het niet noodzakelijk omdat schoolbesturen streng worden gecontroleerd door de Inspectie van het Onderwijs. 

De checks en balances moeten met elkaar in balans zijn, vindt de PO-Raad. Dat vraagt van de overheid een consequent en passend beleid voor verantwoording. Van schoolbesturen vraagt het dat zij hun uiterste best doen om binnen dat beleid maximaal transparant te zijn. Hierin is altijd ruimte voor verbetering. Zo is het van belang dat schoolbesturen hun jaarverslagen online publiceren. De PO-Raad spreekt haar leden hierop aan als zij dat niet doen.

De PO-Raad constateert dat de lumpsum vaak ten onrechte als zondebok wordt aangewezen voor de financiële problemen in het onderwijs. Er wordt onterecht gesuggereerd dat geld niet wordt besteed aan dat waarvoor het is bedoeld. Het daadwerkelijke probleem is dat de bekostiging niet toereikend is. Onafhankelijke onderzoeken van Algemene Rekenkamer, Berenschot, de OESO en SEO Economisch onderzoek wijzen dit keer op keer uit. 

Autonomie en onderwijskwaliteit

Een studie van het Centraal Plan Bureau (CPB) ondersteunt de visie van de PO-Raad. Het CPB concludeerde onder meer dat in goed presterende onderwijsstelsels instellingen veel autonomie hebben om beslissingen te nemen over het onderwijsproces, het personeel en de manier waarop ze hun onderwijs organiseren. Instellingen zelf maken hun resultaten inzichtelijk en de overheid op haar beurt schept heldere kaders om maatschappelijke doelen te halen. Ze controleert daarbij of die worden gehaald.

In 2016 concludeerde ook de OESO dat de goede prestaties van het Nederlandse onderwijsstelsel te danken zijn aan deze combinatie van factoren.
Minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs) stelden in 2016 dat de lumpsumsystematiek past bij het Nederlandse onderwijs. Het leidt tot minder bureaucratie, grotere doelmatigheid en kwaliteit.

Ook reageren?

De PO-Raad zal deze reactie op korte termijn aan de Tweede Kamer sturen en roept schoolbesturen op zelf ook een reactie in te zenden. U kunt tot en met 29 oktober uw reactie e-mailen naar lumpsum@tweedekamer.nl