Nieuws

'Voor Wetenschap en Technologie moeten we samen blijven optrekken'

Onlangs troffen twee gezichtsbepalende smaakmakers uit het onderwijs elkaar op hogeschool Saxion in Deventer voor een inspirerend dubbelinterview. De rode draad? Wetenschap & Technologie (W&T) in het basis- en speciaal onderwijs en het toerusten van leraren daarvoor. Wim Boomkamp, scheidend voorzitter College van Bestuur Saxion, en Anko van Hoepen, vicevoorzitter van de PO-Raad, deelden hun visies: ,,De integratie van W&T in het onderwijs bereik je alleen door vergaande samenwerking met alle betrokken partijen. Pas dán realiseer je de lange doorlopende leerlijn die wij met de integratie van W&T voor ogen hebben.”

Het expertisecentrum TechYourFuture, waarin Saxion één van de drie partners is, speelt hierin inmiddels al vijf jaar een ondersteunende en ook bepalende rol. ,,Samen proberen wij de natuurlijke ontdekkingsdrang bij kinderen te stimuleren in plaats van deze af te leren”, aldus Boomkamp en Van Hoepen.

In 2020 moet W&T geïntegreerd in alle scholen voor basis- en speciaal onderwijs vorm en inhoud hebben gekregen. Boomkamp: ,,Ook onze Pabo studenten op Saxion komen hiermee in aanraking en leren W&T in te bedden in het onderwijs. Eveneens werken we nauw samen met basisscholen in de regio om hen te helpen W&T te implementeren in hun onderwijs.”

Verlichting in plaats van verzwaring

Van Hoepen: ,,De implementatie van W&T in het basisonderwijs zoals Wim die schetst, juicht de PO-Raad enorm toe. Wat daarbij helpt, is dat we in het basisonderwijs geen vakken kennen. Dit biedt een goede kans om W&T te integreren in ons basisonderwijs, in plaats van dat je het een separate status geeft. W&T komt er dus niet bij, in een toch al druk jaarprogramma voor leraren. Onze insteek is dat je alle onderwerpen die je in het basisonderwijs aan bod laat komen, leert bekijken en behandelen vanuit een mogelijke link met W&T. Vlieg je het op die manier aan, dan zou de soms verwachte toename van de werkdruk door W&T zelfs een verlichting kunnen betekenen! Maar misschien nog wel aantrekkelijker: het onderwijswerk wordt er zoveel interessanter en leuker van. De leraren die we ermee zien werken, zien we ook heel veel trots uitstralen.”

Rol van de school en de Pabo

Het zwaartepunt van de implementatie van W&T zou in de ogen van Boomkamp bij het basisonderwijs zelf moeten liggen: ,,Zij hebben de uitgesproken visie dit fenomeen een belangrijk deel van hun basisonderwijs te willen laten zijn. Uiteraard kunnen wij vanuit TechYourFuture, het expertisecentrum voor Techniekonderwijs waarvan Saxion één van de partners is, hierin een ondersteunende, onderzoekende en inspirerende rol spelen.” Van Hoepen: ,,Ik onderschrijf dat de leraren ‘in the lead’ moeten zijn met W&T als het om de feitelijke onderwijstoepassing ervan in de klas gaat. Want het gaat uiteindelijk om leerlingen op school. Tegelijkertijd, en ik benadruk dit, moet de aandacht voor W&T ook groot en constructief zijn bij de Pabo studenten die hier bijvoorbeeld op Saxion worden opgeleid. Hun omarming van W&T in hun toekomstige werk voor de klas, moet dus eigenlijk al op de opleiding optimaal zijn. Het is daarom een bijzondere samenwerking tussen het basisonderwijs én de Pabo opleidingen. In mijn ogen spelen beide partijen hierin een grote en elkaar verstevigende rol.” Boomkamp: ,,Klopt, de bewustwording van het enorme positieve belang van technologisering en digitalisering vraagt ook heel veel van lerareren op basisscholen en docenten op Saxion en hun eigen ontwikkeling daarin. En vervolgens het ontwikkelen van hun vaardigheid om die inzichten en kennis te kunnen delen met studenten en leerlingen. Wij kunnen, in samenwerking met basisscholen, helpen die ontwikkeling tot stand te brengen.”

Herijking kerndoelen basisonderwijs

Van Hoepen: ,,Gelukkig kennen we geen strak curriculum in het primair onderwijs, wij werken met kerndoelen. Die kerndoelen verdienen actualisering omdat je daar nu weinig tot niets in terugvindt over de technologisering en digitalisering die Wim terecht noemt. Op dit moment nemen we dan ook al onze kerndoelen onder de loep. Onder ‘we’ kun je een veel bredere coalitie verstaan dan alleen de PO-Raad. We focussen daarbij vooral op samenhang in die kerndoelen en bijbehorende keuzes en de tijd die daarvoor beschikbaar is. Cruciaal daarin is de positie van de leraar en het bewust worden door de leraar van wat er in het curriculum precies gebeurt, ook in relatie tot W&T.” Boomkamp: ,,Ik onderschrijf dat volledig. Daarbij zou het vooral moeten gaan om jonge kinderen aanleren van niet alleen een reproducerende houding, maar ook het stimuleren van een ontwerpende en innoverende attitude. Daarmee kom je veel dichter bij de belangstelling van jonge mensen voor alles wat zich nu en straks ontwikkelt in de samenleving. Die interesse is er van nature bij jonge kinderen en die moeten wij zien te stimuleren vanuit onze integrale visie op de inbedding van W&T in het primair onderwijs. Een manier van aanleren die een veel grotere positie in het basisonderwijs verdient. Daarmee hoop ik tegelijkertijd ook dat het talent voor W&T bij meisjes veel meer wordt aangesproken dan nu het geval is.”

Leerkracht prikkelen tot stellen juiste onderzoeksvragen

Van Hoepen: ,,Inderdaad, en ik zou graag het accent juist op de onderzoekende houding van leerlingen leggen. Ik was op een basisschool waar kinderen zelf een papieren brug moesten bouwen. Ze ontdekten dat een driehoekige pijler onder de papieren brug de meeste stevigheid bood. De leerkracht stelde vervolgens aan deze kinderen een vraag die in zijn eenvoud alles samenvatte waar W&T in het basisonderwijs voor staat: “Waarom is dat dan?” Deze leerkracht daagde dus uit. Zij was zich bewust van de kracht van het hogere orde denken. Fascinerend! Je moet dus enerzijds je kerndoelen actualiseren, maar net zo goed gaat het om het aanleren bij de leerkracht van de juiste houding en vraagstelling om de leerlingen te prikkelen tot nieuwsgierigheid. Die houding is er fundamenteel altijd geweest, maar wellicht wat ingekapseld geraakt door alles wat we met elkaar voor het primair onderwijs hebben bedacht. Mijn advies? Creëer veel ruimte in de samenwerking tussen Pabo’s, werkveld en universiteiten om hierin met elkaar een slag te slaan.”

Talenten zien en stimuleren

Boomkamp: ,,Talenten zijn overal. Het is de taak van het onderwijs die te zien en te stimuleren, een razend ingewikkelde materie. Tegelijkertijd weet ik dat er in de huidige maatschappij ontzettend veel van leerkrachten wordt gevraagd. Moeilijk als je weet dat het opvoeden en onderwijzen misschien wel het belangrijkste issue in onze samenleving is. Met te weinig aandacht daarvoor, in de vorm van geld of capaciteit, bewijzen we onze samenleving een heel slechte dienst. Daarom is het samenwerken tussen Saxion en het basisonderwijs zo cruciaal.” Van Hoepen: ,,Ik zie schoolbesturen die heel nauw verbonden en enthousiast in de regio samenwerken met Saxion. In die échte samenwerking vind ik de maatschappelijke opdracht terug die Saxion zichzelf heeft opgelegd.”

Geslaagd voorbeeld: Werkplaatsen onderwijsonderzoek

Van Hoepen geeft ook graag een voorbeeld uit zijn praktijk: ,,We hebben succesvol onze Werkplaatsen onderwijsonderzoek opgezet, samen met basisscholen, hogescholen en universiteiten. Daarmee geven we onderzoek op basisscholen een tastbare en herkenbare plek. Die ontwikkeling is niet meer te stoppen en daar ben ik superblij mee.” Boomkamp: ,,Aan die Werkplaatsen onderwijsonderzoek geven wij mede invulling. Een schoolvoorbeeld van de goede verbinding tussen formeel en informeel leren. Maar ook hoe je als HBO-opleiding samenwerkt met de praktijk op een niet-traditionele manier en elkaar daarin ondersteunt om W&T en innovatie in het onderwijs vorm te geven. De expertise die we daar in brengen op het gebied van onderzoekend en ontwerpend leren, delen we met elkaar, dus vooral ook met docenten en leerkrachten.”

Meerdere rollen 

Het expertisecentrum TechYourFuture kan hierin meerdere rollen spelen, benadrukt Boomkamp: ,,We doen zelf onderzoek en werken in Oost-Nederland daarvoor nauw samen met onze partners in TechYourFuture. Dit zijn de Universiteit Twente en Windesheim. Die gebundelde kennis kunnen we overbrengen in ook nog eens een grote regio. We brengen onze onderzoeken naar buiten via bijvoorbeeld publicaties en congressen én we brengen uitkomsten van dit onderzoek in de praktijk. Zowel bij de Pabo van Saxion, maar ook in de onderwijspraktijk zelf, zoals de daadwerkelijke ondersteuning van het basisonderwijs. We hebben daarvoor allerlei programma’s ontwikkeld.”

Het bedrijfsleven

Van Hoepen en Boomkamp erkennen dat het (technische) bedrijfsleven in W&T een rol speelt. Boomkamp: ,,Maar we leiden niet alleen op voor het bedrijfsleven. Het gaat er primair om dat kinderen hun talenten goed kunnen ontwikkelen, al onderzoekend leren en dus bewust hun vervolgpad kiezen. Dáár ligt de focus, dus de ontwikkeling en groei van het individu. Daar ligt voor dat individu een eigen keuze in en die moeten we zoveel mogelijk faciliteren.” Van Hoepen brengt een nuance aan: ,,Uiteraard verwelkomen we de inbreng van het technische bedrijfsleven in dit proces, maar zelf concludeer ik dat die inbreng nog in de kinderschoenen staat. Zeker het basisonderwijs zoekt nog naar een goede invulling van de rol van het bedrijfsleven in relatie tot W&T. We zien een aantal scholen waarin de samenwerking met het bedrijfsleven al positief vorm krijgt, denk aan internetachtige bedrijven en andere bedrijven met een sterke technische focus. Bijvoorbeeld als een ouder van een kind daar werkt, is de koppeling snel gelegd. Dat soort publiek private samenwerkingen mogen wat mij betreft meer uitgroeien.” Tot slot: welke boodschap willen Anko van Hoepen en Wim Boomkamp elkaar meegeven? Boomkamp: ,,Het samen optrekken, zoals we nu doen, dóórzetten. We zitten middenin dit proces om op een natuurlijke manier de toekomstige werkenden een mooie en bij hun talenten passende plek te geven in de samenleving.” Van Hoepen: “Daar sluit ik mij volledig bij aan. Bij de implementatie van Wetenschap & Technologie in het primair onderwijs moeten we samen blijven optrekken.”

Dit artikel is geschreven door Paul Spendel in opdracht van TechYourFuture