Waarom de functiemix het lerarentekort níet oplost

Naast overweldigende steun voor de roep om een hoger lerarensalaris, valt ook kritiek te horen. Critici stellen dat hiervoor geen extra geld nodig is maar dat schoolbesturen zelf de zogenoemde functiemix moeten uitvoeren. Probleem opgelost? Absoluut niet, legt de PO-Raad uit. Dit is het zoveelste rookgordijn dat politici opwerpen om maar niet in onderwijs te hoeven investeren. De mythe ontrafeld.

De functiemix, wat is dat ook alweer?

De functiemix is een belangrijk onderdeel van het personeelsbeleid van een schoolbestuur. Met de functiemix kunnen meer leraren sneller doorgroeien naar een hogere salarisschaal als zij een hogere en zwaardere functie vervullen waarvoor zij vaak opleidingen moeten doen. Zo krijg je meer differentiatie binnen schoolteams, stimuleer je de kwaliteit van het leerkrachten en geef je leraren meer mogelijkheden carrière te maken in de klas, zo is het idee. In 2008 heeft de PO-Raad met de vakbonden als doelstelling afgesproken dat in 2014 40 procent van de leraren, met dank aan deze functiemix, in loonschaal LB zit.

Maar die doelstelling is niet gehaald. Hoe kan dat?

Op dit moment valt 26 procent van de leraren in het primair onderwijs in de LB-schaal. Dat is dus ruim 10 procent minder dan de doelstelling. De reden is simpel en al vaker door de PO-Raad -  en ook de Algemene Rekenkamer - toegelicht: het onderwijs komt geld tekort. Dat zit zo: Om de afspraken van de functiemix te betalen, ontvangt de sector primair onderwijs elk jaar een groot deel van het benodigde geld van de overheid. De afspraak was dat schoolbesturen zelf de rest van het geld bijleggen. Dat gaat om enkele miljoenen euro’s per jaar.

En is dit geld dan niet aan salarissen uitgegeven?

Jazeker wel! Het geld van de overheid is ook daadwerkelijk allemaal uitgegeven aan de functiemix. Sowieso gaat 80 procent van de lumpsum van schoolbesturen naar personele lasten (ofwel salarissen en opleidingen). Doordat de kosten in het onderwijs zoveel harder zijn gestegen dan de inkomsten en de sector jarenlang op de nullijn heeft gestaan, lukt het schoolbesturen niet om daarnaast uit eigen middelen bij te dragen aan de functiemix. Ze hebben gewoonweg veel te weinig geld, het resultaat van jarenlange financiele verwaarlozing van de sector. Daardoor ontstaat nu het wrange dilemma: Als je met de huidige bekostiging geld wil vrijmaken om duurdere leraren te betalen (meer in LB), moet je leraren gaan ontslaan.

Critici hekelen de roep van het PO-Front om meer salaris. Zij suggereren dat het volledig doorvoeren van de functiemix alle problemen oplost. Klopt dat?

Dat is onzin. Stel, je zou de doelstelling van de functiemix halen, dan betekent dat dat tien procent van de leraren er geld én zwaardere rollen, taken en verantwoordelijkheden bij krijgt. Wij willen dat álle 170.000 leraren meer salaris krijgen en dan zonder dat zij daarvoor een zwaardere functie moeten vervullen. Bovendien blijven de verschillen met het voortgezet onderwijs vrijwel onverminderd groot. Cijfers van het ministerie van Onderwijs laten zien dat het gemiddelde maximumsalaris van leraren in de verschillende schalen in het primair onderwijs 25 procent lager ligt dan in het voortgezet onderwijs. Een verschil van ruim duizend euro. Als de functiemix helemaal wordt uitgevoerd, is dit verschil nog altijd 23 procent ofwel zo’n 940 euro. Het lerarentekort lossen we met de functiemix dus niet op.

Waarom blijven critici er dan op hameren dat de schoolbesturen zelf de sleutel hebben tot een hoger lerarensalaris?

Dat begrijpen we ook niet. Onze voorzitter Rinda den Besten noemde dit dinsdag in een uitzending van Nieuwsuur 'een rookgordijn opwerpen om niet echt te hoeven investeren in onderwijs'. Dit onterechte beeld mag niet afleiden van het werkelijke probleem: het forse lerarentekort waar het onderwijs op afstevent. Als we dit willen voorkomen en goed onderwijs willen kunnen blijven garanderen, moet de politiek echt in de buidel tasten en alle salarissen verhogen.

Toch nog even, jullie hebben toch zélf je handtekening gezet onder de afspraken van de functiemix?

Dat klopt. Toen we de afspraken over de functiemix in 2008 maakten, zag de wereld er heel anders uit. We dachten dat besturen zelf wel geld konden bijleggen. Dat risico hebben we genomen omdat we het heel belangrijk vonden om meer diversiteit in schoolteams te stimuleren en leraren extra uitdaging te kunnen bieden. En dat vinden we nog steeds. Maar na een financiele crisis, stille bezuinigingen en een jarenlange nullijn, ziet de werkelijkheid er heel anders uit. Het eigen geld ís er niet. Achteraf kan je je dus afvragen of we het risico wel hadden moeten nemen.

Ok, maar als er na alle acties nu geld bijkomt voor salarissen?

Dan gaat dat ook naar salarissen. Dat is een keiharde garantie. We maken hierover afspraken met de bonden in de CAO PO.