Scholen in het primair onderwijs moeten de komende zomervakantie alle zeilen bijzetten om te voorkomen dat tienduizenden leerlingen bij de start van het nieuwe schooljaar zonder leraar zitten. Zij komen nu nog zo’n 3500 leraren tekort. Dat blijkt uit onderzoek van DUO Onderwijsonderzoek in opdracht van de PO-Raad.

Het lerarentekort is daarmee weer zo’n vijf procent gegroeid ten opzichte van vorig jaar. Een deel van de vacatures wordt in de zomer op de valreep nog ingevuld, al geven schoolbesturen aan steeds meer moeite te hebben om werknemers te vinden. De besturen hopen dat ze een deel alsnog vervuld krijgen en verwachten voor 1400 vacatures helemaal geen leraren te kunnen vinden. Het gaat hierbij om zowel vacatures voor ‘reguliere banen’ als om vacatures voor de vervanging van zieke werknemers en werknemers die met zwangerschapsverlof zijn.

Naast leraren kampen scholen ook met een tekort aan schoolleiders en onderwijsondersteuners. Op dit moment wordt nog naar ongeveer 400 onderwijsondersteuners gezocht en 320 schoolleiders. Bijna één op de twintig scholen dreigt daarmee zonder schoolleider te komen te zitten.

Maatregelen

Dat de nood hoog is en scholen en hun besturen zich in bochten wringen om de problemen het hoofd te bieden, blijkt ook uit de maatregelen die zij nemen. Een op de vier schoolbesturen met tekorten geeft aan noodgedwongen onbevoegden voor de klas te zetten. Vorig jaar zagen één op de zes schoolbesturen zich hiertoe genoodzaakt. Ook zetten zij vaker dan vorig jaar stagiaires van de lerarenopleidingen in (55 procent in 2019, 45 procent in 2018) en vragen ze vaker leraren om later met pensioen te gaan (14 procent in 2019, 8 procent in 2019).

De helft van de besturen verwacht ook komend schooljaar af en toe klassen naar huis te zullen moeten sturen. Ook voegen ze groepen samen, vragen zij leraren die parttime werken, meer uren voor de groep te staan en zetten ze vakleerkrachten in voor onder meer bewegingsonderwijs en muzieklessen.

Opvallend is wel dat, vergeleken met 2018, een kleiner deel van de scholen met tekorten kampt. Omdat het totaal aantal vacatures wél stijgt, betekent dit dat de tekorten op verschillende scholen extra hard neerslaat. Daarmee groeien de verschillen tussen scholen en daarmee ook  de kansenongelijkheid voor leerlingen. De PO-Raad weet uit de praktijk dat het lerarentekort het hardste neerslaat bij kwetsbare kinderen. Het voortgezet speciaal onderwijs bijvoorbeeld verliest leraren aan het reguliere voortgezet onderwijs omdat zij daar beter worden betaald.

Kwaliteit onder druk

De kwaliteit van het onderwijs komt door de personeelstekorten onder druk te staan, stellen de besturen. Niet alleen omdat ook onbevoegden lesgeven, maar ook omdat er lang niet altijd tijd en ruimte over is voor bijvoorbeeld bijscholing van personeel. Bovendien groeit hun werkdruk. Zestig procent van de schoolbesturen geeft aan dat er minder tijd is voor leerlingen die extra ondersteuningsbehoeften hebben.

,,Dit is funest voor de leerlingen, hun toekomst staat op het spel. Het bewijst maar weer eens hoe hard het nodig is dat we er met kabinet en sector alles aan doen om de problemen op te lossen’’, zegt Rinda den Besten, voorzitter van de PO-Raad. ,,Het moet aantrekkelijker worden om leraar te worden. Dat betekent zorgen voor meer en diverse opleidingsroutes, meer doorgroeimogelijkheden en een eerlijk salaris voor alle werknemers!’’

Noodpakket

Om het nijpende lerarentekort en de hoge werkdruk in zowel primair als voortgezet onderwijs het hoofd te bieden, is nu een noodpakket nodig van 423,5 miljoen euro, bepleitten PO-Raad, VO-raad en de vakbonden afgelopen vrijdag. Daarmee kan worden gezorgd voor eerlijkere salarissen in het primair onderwijs, verbetering van arbeidsvoorwaarden daar waar het lerarentekort het grootst is in het voortgezet onderwijs en verlaging van de werkdruk voor álle leraren. De partijen deden een gezamenlijke oproep aan het kabinet om de noodzakelijke middelen in de begroting van 2020 vrij te maken.

Over het onderzoek

Aan het onderzoek deden ruim driehonderd schoolbesturen mee. Zij vertegenwoordigen samen zo’n 570.000 leerlingen.

In de media

Over het lerarentekort werd maandag volop in de media gesproken. Voor de camera van NOS (vanaf minuut 7:40) en Hart van Nederland (minuut 12:30) benadrukte Rinda den Besten dat de kwaliteit van het onderwijs onder druk staat en dat de tekorten het hardste neerslaan bij kwetsbare kinderen. Ook het Algemeen Dagblad, Nu.nl en diverse andere media besteedden aandacht aan het onderwerp.