Nieuws

21e eeuwse vaardigheden? Vergeet de leraar niet!

Om kinderen klaar te stomen voor de toekomst zetten scholen in op de ontwikkeling van 21e eeuwse vaardigheden bij leerlingen. Wat vraagt dit aan kennis, vaardigheden en houding van leraren om deze ontwikkeling goed te kunnen begeleiden? Een vraagstuk waar stichting WereldKidz, bestaande uit dertig basisscholen en een school voor speciaal onderwijs, al een aantal jaren mee aan het puzzelen is. Om antwoord te krijgen op hun vraagstuk diende WereldKidz een versnellingsvraag in. Nu, ruim een jaar later, delen Wubbo Wever, voorzitter College van Bestuur en Lotteke de Kruijff, directeur onderwijs, hun ervaringen over het proces en blikken zij vooruit op het resultaat van de versnellingsvraag.

Hoe is jullie versnellingsvraag ontstaan?
Wever: „De ontwikkeling van 21e eeuwse vaardigheden bij leerlingen is een van de drie strategische doelen binnen WereldKidz. Maar wat hebben leraren nodig om deze ontwikkeling goed te kunnen begeleiden? In ieder geval dat leraren zelf hoog scoren op de ontwikkeling van hun persoonlijke 21e eeuwse vaardigheden. We vermoeden dat niet elke leraar binnen WereldKidz deze vaardigheden in dezelfde mate heeft ontwikkeld. Belangrijke tweede vraag is dan ook hoe je de ontwikkeling van deze vaardigheden bij leraren stimuleert. Tegelijkertijd waren wij ook bezig met de ontwikkeling van WereldKidz competenties. Deze competenties zijn essentieel om een rolmodel voor leerlingen te kunnen zijn. Wat de leraar verwacht van leerlingen mogen leerlingen van de leerkracht verwachten. Denk aan een onderzoekende houding, openheid en innovatief zijn.”

Hoe zijn jullie gestart met de versnellingsvraag?
De Kruijff: „In het begin was het voornamelijk input verzamelen. Zo hebben wij in een sessie met leraren, een directeur en een adviseur van Kennisnet geprobeerd op een creatieve manier de eerste beelden te verzamelen om scherp te krijgen wat de benodigde competenties van leraren moeten zijn. Ook hebben wij een aantal scholen bezocht die al verder waren op dit vlak om kennis en inspiratie op te doen.”

Wat heeft deze eerste verkenning opgeleverd?
De Kruijff: „Eigenlijk was er geen duidelijk antwoord. Er ontstond nog geen goed beeld van de competenties die leraren nodig hebben. Maar wat we wél hebben geleerd is dat het belangrijk is dat leraren met elkaar onderwijs ontwerpen. Zo creëren zij onderwijs op maat. Leerlingen kunnen daardoor in hun eigen context actief met elkaar leren. Dat motiveert en de leerlingen ontwikkelen al werkend hun 21e eeuwse vaardigheden. Tegelijkertijd ontwikkelen de leraren hun eigen vaardigheden. Tijdens onze zoektocht naar een manier om dit binnen de huidige onderwijspraktijk vorm te geven kwamen wij uit bij design thinking, een werkwijze die in het bedrijfsleven wordt toegepast. Design thinking is bedoeld om in groepsverband op een praktische en creatieve manier een product of dienst te ontwikkelen. Deze werkwijze was nog niet geschikt voor het onderwijs. Daarom zijn we op dit moment bezig om de vertaalslag te maken. Met design thinking kunnen leraren straks gebruikmaken van hun eigen 21e eeuwse vaardigheden wanneer zij onderwijs ontwerpen waarmee kinderen hun 21e eeuwse vaardigheden ontwikkelen.”

Wat verwacht je van de design thinking toolkit?
De Kruijff: „Ik denk dat het een effectief hulpmiddel is om ‘out of the box’ te denken en onderwijs te ontwerpen, waarbij je blijft reflecteren op je eigen rol. Onderwijs ontwerpen is een van de manieren waarop leraren al werkend hun eigen vaardigheden ontwikkelen. Design thinking is én professionaliseren én het creëren van onderwijs op maat voor leerlingen. Of het echt in de praktijk werkt zal afhangen van de samenwerking en de ruimte binnen de school. Het moet zich bijvoorbeeld ook verhouden tot het thema werkdruk. Leraren moeten er wél tijd voor krijgen.”

Wever: „Interessante bijvangst is dat de versnellingsvraag aansluit op beleidsontwikkeling. Zowel op strategisch vlak als de inhoud van ons HRM beleid. Wat willen wij zien bij leraren? Onze speerpunten staan helder op het netvlies bij onze medewerkers. Eens per twee weken bezoeken we een schoolteam. Tijdens het gesprek met de teams gaat het ook altijd over de ontwikkeling van 21e eeuwse vaardigheden. We creëren een gemeenschappelijke taal over wat de 21e eeuwse vaardigheden zijn. Zo is er binnen WereldKidz een nieuw repertoire aan begrippen ontstaan. We zien dat de manier waarop leraren naar hun lessen kijken is veranderd. En daar zijn we trots op.”

Zijn jullie tevreden tot nu toe?
Wever: „Ja, in ieder geval over hoe de ontwikkeling van de 21e eeuwse vaardigheden is ingebed binnen WereldKidz. Na de oplevering van de design thinking toolkit moet blijken of we de juiste tool in handen hebben voor het ontwikkelen van onderwijs en 21e eeuwse vaardigheden bij leraren. Er is al een groepje met design thinking aan de slag gegaan om ervaring op te doen, en de eerste reacties waren erg positief. De volgende stap is om het, na oplevering, binnen onze scholen actief te gebruiken.”

Hoe gaan jullie de design thinking toolkit straks implementeren?
De Kruijff: „Wij kiezen ervoor om het gebruik te stimuleren maar zeker niet te verplichten. We laten iedereen zien wat je ermee kunt bereiken en hoe je er gebruik van kan maken. Hoe je design thinking kunt inzetten om modern onderwijs vorm te geven en tegelijkertijd je eigen vaardigheden kunt ontwikkelen. Maar eerlijk gezegd hoeven wij niet veel in te zetten om de leraren te enthousiasmeren, dat enthousiasme is echt ingebed binnen WereldKidz.”

Waar hopen jullie over een jaar te staan?
Wever: „Ik hoop in ieder geval dat het goede gesprek gevoerd wordt wanneer het gaat over onderwijs binnen je team of het eigen functioneren. De 21e eeuwse vaardigheden moeten centraal staan op alle niveaus. Die houding mag je verwachten van leidinggevenden, medewerkers en kinderen. En dat het een onderdeel is van onze reflectie en onze eigen ontwikkeling. Dat het een integraal onderdeel is van onze onderwijspraktijk, dat dit dé manier is waarop wij binnen WereldKidz toekomstbestendig onderwijs bieden aan onze leerlingen.”

Wat willen jullie andere scholen meegeven?
Wever: „Als je leerlingen en leraren met 21e eeuwse vaardigheden bezig ziet, dan stralen zij enthousiasme en energie uit. Dit is zoals samen leren kan. Een valkuil kan zijn dat er veel tijd genomen wordt voor het ontwikkelen van nieuw onderwijs. Wij ontdekken dat het succesvoller is om ontwikkelingsgericht aan de slag te gaan: experimenteren, bij elkaar kijken en van elkaar leren.”

De Kruijff: „Wat ik zelf leuk vind, is dat ik dit gehele project ook een gezamenlijke zoektocht mag noemen, dat is ook heel 21e eeuws. Ga met elkaar aan de slag en ga reflecteren, zie vandaaruit hoe het werkt, borg het en probeer er structuur in aan te brengen. Volgens mij zijn we zo bezig en binnen WereldKidz lukt het ook steeds meer om een cultuur te creëren van samen leren. En die energie zie je terug. Dat is mooi.”

Benieuwd naar het eindresultaat?
Naar verwachting wordt de design thinking toolkit in het derde kwartaal van dit jaar opgeleverd. Via de website van de versnellingsvragen, onze nieuwsbrief en twitter besteden wij aandacht aan de afronding van de versnellingsvraag van Wereldkidz. Ook stellen wij alle informatie beschikbaar op de website, zodat iedere school hier zelf mee aan de slag kan.  
Wetenschappelijke onderbouwing van 21e-eeuwse vaardigheden
De Open Universiteit heeft onderzoek gedaan naar de wetenschappelijke onderbouwing van 21e eeuwse vaardigheden. De resultaten zijn te vinden in het rapport '21e-eeuwse vaardigheden: achtergronden en onderwijsimplicaties in zeventien vragen en antwoorden', die u via deze link kunt downloaden. 

Onze professionals staan voor je klaar

Stel je vraag of zoek een opleiding

Contact met de Juridische Helpdesk

Heb je een juridisch vraag? Als lid van de PO-Raad kun je via de pagina van de Juridische helpdesk je vraag stellen op Mijn PO-Raad (na het inloggen in het ledenportaal).

Voor dringende vragen bel met 030 - 31 00 933. We zijn bereikbaar op werkdagen tussen 09.00 – 12.00 uur.

Helpdesk 2 mensen praten