De Professor Burgerschool van Stichting VierTaal is een openbare school in Amsterdam voor doven en slechthorende leerlingen. De school wil ontdekkend, onderzoekend en ontwerpend leren stimuleren met haar nieuwe ontdeklab. Vanuit de wens om meer contact met de buitenwereld te maken en daarmee het leren in het ontdeklab betekenisvoller te maken, diende bovenschools innovatiecoach Richard Hulsebos samen met innovatiecoach Inge Kos een innovatievraag in. Het voornaamste doel was om het eigenaarschap van de leerlingen te stimuleren. “Maar als wij kinderen meer eigenaarschap willen geven, moeten leraren ook meer eigenaarschap tonen”, benadrukt Hulsebos.

Veel leerlingen van de Professor Burgerschool komen niet uit de wijk waar de school staat. Hulsebos: “Kinderen uit Amsterdam en omstreken worden met busjes naar school gebracht en blijven de hele dag in deze veilige omgeving. Ze weten onvoldoende wat er in de buurt gebeurt. Dat is jammer, want je wilt hun wereld juist groter maken en ze zo voorbereiden op het voortgezet onderwijs en hun verdere leven. Daarom zijn we gaan nadenken hoe meer verbinding kunnen maken met de buitenwereld. Het ontdeklab biedt daarvoor mooie mogelijkheden. Juist voor onze leerlingen is visuele ondersteuning bij het leerproces belangrijk. In het lab kunnen ze dingen ervaren, waardoor de leerstof beter beklijft.”

De methode loslaten

Hulsebos en Kos gingen vol enthousiasme en vertrouwen aan de slag. Hulsebos: “Het is een klein team, dus alles gaat snel. Je besluit om iets te doen en het gebeurt. Ik dacht dat het ook zo zou gaan met deze innovatievraag. Maar niet iedereen stond meteen in de juichstand. De eerste lockdown hielp niet mee, leraren hadden andere prioriteiten.” De innovatievraag werd gepauzeerd om het onderwijs op afstand te richten. Maar ook na de eerste lockdown bleek lastig om tot concrete plannen te komen.

‘Te weinig tijd’ was een veelgehoord bezwaar, merkte Hulsebos. “Leraren houden graag vast aan de methode, terwijl je de leerdoelen ook prima kunt verwerken in andere activiteiten. De activiteiten in het ontdeklab hoeven dus geen extra tijd te kosten binnen het rooster.” Om dat te bewijzen, deelden Hulsebos en Kos tijdens een (online)studiedag de stelling: ‘Over een half jaar laten wij één dag per week de methode los’. Leraren bedachten zoveel mogelijk redenen waarom dat níet zou lukken, om vervolgens elkaars argumenten te ontkrachten. “Toen viel het kwartje dat je onderzoekend leren prima kunt inpassen in je al bestaande programma”, zegt Hulsebos.

Op zoek naar de why

Achter alle praktische bezwaren ontdekten Hulsebos en Kos nog een reden waarom collega’s niet in actie kwamen: ze waren onvoldoende doordrongen van het waaróm. Werk aan de winkel dus! Onder begeleiding van de PO-Raad ging Hulsebos met het team aan de slag om het doel van de innovatievraag scherp te krijgen en de betrokkenheid van de leraren te vergroten. Er volgde een aantal bijeenkomsten, waaronder een LEGO® SERIOUS PLAY®-sessie.

Hulsebos had goede ervaringen met die aanpak, maar door de online vorm had de sessie niet het beoogde effect. “Het werkt het beste als je samen met elkaar kunt bouwen. Nu moest het online, waardoor het wat individueler was en de kracht van samenwerken verloren ging.” Net voor de tweede lockdown plande Hulsebos een design thinking sessie met het team. Die bijeenkomst leverde wél een mooi resultaat op: “We hebben verschillende werkvormen ingezet om collega’s te stimuleren om out of the box te denken. Met behulp van post-its moesten ze associëren. Toen kwam het team in beweging en kwamen de ideeën.”

Kansen voor samenwerking

Met gamificatie-tool Seppo had Hulsebos een digitale speurtocht gemaakt om kansen voor samenwerking in beeld te brengen. Het team borduurde daarop voort, leraren gingen ook zelf de wijk in om inspiratie op te doen. Hier kwamen drie concrete ideeën uit voort. Hulsebos: “We doen iets met het thema zwerfvuil, we willen iets betekenen voor de senioren in de wijk, en we willen gaan samenwerken met FLINK, een koffietentje, yogacentrum en stadskas in-één. Bij de uitwerking wordt iedereen betrokken: leraren, klassenassistenten en natuurlijk de leerlingen zelf.” Parallel aan het uitwerken van deze ideeën bouwt Hulsebos een website voor het ontdeklab, samen met de leerlingen. De website moet het ontdeklab zichtbaar maken in de directe omgeving van de school en mensen kunnen er straks vragen en verzoeken indienen.”

Vertragen om te versnellen

Terugkijkend op het hele proces, is Hulsebos tevreden met wat er bereikt is. “Het gaat nu pas echt concreet worden, maar er is iets in gang gezet. Er is nu zoveel energie in het team! Binnenkort zetten we de stap naar buiten, binnen de mogelijkheden die er nu zijn.” Hulsebos heeft ook zelf veel geleerd tijdens de innovatievraag. “Het grootste inzicht is dat je mensen mee moet nemen in waarom je iets gaat doen. Soms moet je vertragen om daarna weer te kunnen versnellen. Ik ben zelf iemand van de ideeën en de actie, maar minder van de inbedding en de borging. Het is fijn als je mensen bij het project betrekt die daar wel op gericht zijn.”