De innovatievraag van de Utrechtse scholenstichting PCOU Willibrord draait om het bevorderen van digitale geletterdheid in het primair, voortgezet en special onderwijs, door middel van een innovatielab. Een van de ambities binnen deze vraag is de samenwerking met private partijen in en om Utrecht. “Het is daarbij de kunst om een goede balans te vinden tussen wat wij zoeken en wat bedrijven willen”, zegt Jennifer Schipper-de Laet, programmacoördinator innovatie en beleidsadviseur onderwijs & ICT.

Ze kwam er al snel achter hoe belangrijk het is om te weten wat je precies verwacht van een samenwerking met een bedrijf voordat je ermee om de tafel gaat. “We deden mee aan een prijsvraag van een technologiebedrijf en wonnen een mooie bijdrage voor ons lab, wat natuurlijk fantastisch is. Maar gaandeweg bleek dat we allebei een andere verwachting van de samenwerking hadden. Door hierover met elkaar in gesprek te gaan, zijn we alsnog tot een mooie samenwerking gekomen waar beide partijen zich prettig bij voelen.”

Ethisch gesprek

Om bij nieuwe samenwerkingen in een eerder stadium het gesprek te kunnen voeren over verwachtingen en voorwaarden, volgde de projectgroep een workshop ‘ICT en ethiek’ bij Kennisnet. Het Ethiekkompas hielp bij het opstellen van een ethisch paspoort, dat houvast geeft in gesprekken met bedrijven. Schipper-de Laet: “Je moet je bij elke samenwerking afvragen: ‘Wat brengt het ons en wat vraagt het van ons?’ en ‘Ben je bereid om een deel(tje) van jezelf te verkopen voor samenwerking met een bedrijf?’ Sommige bedrijven willen het liefst overal hun naam opplakken. Maar dat willen wij juist niet, want wij willen ons innovatielab niet aan één bedrijf ophangen omdat we samenwerken met verschillende partijen juist zo belangrijk vinden.”

Leskisten

​Het innovatielab bestaat nog niet in fysieke vorm. Omdat het door de coronamaatregelen niet mogelijk is om groepen te ontvangen, zocht de werkgroep ‘innovatielab’ naar alternatieven. Zo ontstond het idee om leskisten te ontwikkelen, waardoor het innovatielab naar de scholen toe kan komen. Schipper-de Laet legt uit: “Elke school kan straks zo’n kist reserveren, desgewenst inclusief expert. Dan kun je gewoon op je eigen school aan de gang met die les.”

Een voorbeeld is de les over fake news van leraar en bovenschools ICT-coördinator Jasper de Jong. “In deze les mogen leerlingen hun eigen fake news maken. De les bestaat uit twee delen. Het eerste deel vindt plaats op de eigen school, het tweede deel – waarin de leerlingen een eigen nieuwsbericht opnemen – kan in de toekomst in het lab plaatsvinden. Maar met behulp van de leskist kunnen ze de filmpjes nu ook op school maken. De kist bevat alles wat daarvoor nodig is.” Het is de bedoeling om na de zomer de zomer pilots te gaan draaien met de leskisten.

Leerlijn digitale geletterdheid

Terwijl de werkgroep van Schipper-de Laet zich concentreert op het innovatielab, ontwikkelt een andere werkgroep de doorlopende leerlijn digitale geletterdheid. Miranda Wedekind, is beleidsmedewerker onderwijskwaliteit en innovatie en karttrekker van die werkgroep. “Elke school worstelt met digitale geletterdheid, daarom pakken we het stichtingbreed aan. Er komen lessen voor álle onderwijsniveaus: voor de onderbouw van het primair onderwijs tot en met de hoogste leerjaren van het voorgezet onderwijs. Ook willen we digitale geletterdheid niet als los vak aanbieden, maar de lessen aan laten sluiten bij vakken als taal en wereldoriëntatie.” Natasja van Dijk, leraar en intern begeleider, voegt toe: “De les over fake news kun je koppelen aan doelen van taalvaardigheid. Dan is het geen extra les, maar een vervanging van een methodeles.”

De werkgroep kijkt ook hoe je de lessen toegankelijk kunt maken voor leerlingen in het speciaal onderwijs. Louise Doornenbal, interne cultuur coördinator op een vso-school: “Onze leerlingen zijn minder ver in sommige ontwikkelingen. Bij ons zijn ze bijvoorbeeld niet zo vaardig met green screens, dus maken we een aparte les die leerlingen kunnen volgen voordat ze het filmpje gaan opnemen.”

Lerend netwerk

PCOU Willibrord kijkt verder dan alleen de eigen stichting en is steeds op zoek naar mogelijkheden voor kennisdeling met andere onderwijsorganisaties. Zo zocht de projectgroep onder andere contact met Hogeschool Utrecht en de Marnix Academie. Irene Eysink Smeets, leraar in groep 7: “De Marnix Academie heeft ook een innovatielab, we kijken nu hoe we samen kunnen optrekken in het digitaal vaardig maken van startende leraren.”

Er is ook een samenwerking met collega-bestuur KSU (Katholieke Scholenstichting Utrecht). Samen organiseren ze communities of practice: bijeenkomsten waarin leraren en leerlingen kennismaken met allerlei vormen van innovatie en digitalisering. In maart vond de eerste (online) bijeenkomst plaats. Wedekind: “Wij hebben er onze les gepresenteerd over fake news en zij hadden een les over slim speelgoed. Alle deelnemers mogen nu de lessen uitproberen. Daar vragen we feedback op, zodat we daar weer mee verder kunnen. Met dit soort initiatieven trekken we het breder dan onze eigen scholen en laten we aan de buitenwereld zien waar we mee bezig zijn.”

Samen kom je verder

De scholen van PCOU Willibrord kunnen binnenkort al aan de slag met de ontwikkelde lessen, in schooljaar 2021-2022 hoopt Schipper-de Laet leerlingen ook te ontvangen in een fysiek innovatielab.

In eerste instantie is het lab bedoeld voor leerlingen van de PCOU Willibrord-scholen, maar in de toekomst mogen álle inwoners van Utrecht er gebruik van maken. Schipper-de Laet: “Ik vind dat we niet alles voor onszelf moeten houden. Noem het idealistisch, maar ik denk dat het echt zo werkt. Ook ben ik ervan overtuigd dat je samen altijd verder komt. Wij willen het hokjesdenken doorbreken.” Hoe straks iedere inwoner profiteert van het innovatielab is nog niet uitgekristalliseerd. “Dat is de volgende stap, hier gaan we nog een businessplan voor schrijven. Misschien kunnen mensen straks een leskist lenen voor hun eigen gezin. Of kun je een green screen uitproberen met je buurt of met je straat. Het idee is: we hebben straks een plek, zowel fysiek als online, en iedereen is daar welkom.”