Hoe komen basisscholen tot een keuze voor een nieuwe methode? Waar lopen ze tegenaan, wat gaat er juist goed? Het CLU Leermiddelen Adviescentrum deed voor de PO-Raad onderzoek bij zes scholen. Met de belangrijkste inzichten kun je zelf direct aan de slag.

Het keuzeproces verloopt vaak grillig, maar dat hoeft niet erg te zijn
 

Een ideaal keuzeproces kent drie kernactiviteiten: 

• Criteria ontwikkelen (bv: digitaal of papieren materialen, volledige methode of losse licenties, benutte leerstrategieën, vormgeving etc.)  
• Informatie over methodes verzamelen
• Methodes toetsen en vergelijken aan de hand van de criteria

De scholen die werden gevolgd, besteden allemaal aandacht aan deze drie kernactiviteiten, maar lang niet altijd in deze volgorde. Keuzeprocessen verlopen in de praktijk vaak grilliger of cyclisch: het verzamelen van informatie over een methode levert weer nieuwe criteria op, na de toetsing wordt besloten nog meer informatie te verzamelen, enzovoorts. Dit hoeft niet erg te zijn: voortschrijdend inzicht maakt de kans op een bewuste keuze immers alleen maar groter. Het is dan wel belangrijk dat voortdurend met een bijgewerkte, actuele criterialijst wordt gewerkt. 

Een procesbegeleider en stappenplan helpen om koers te houden 
 

Schoolteams dwalen gemakkelijk af van een ingeslagen weg. Scholen die deelnamen aan het onderzoek mochten gebruik maken van een externe procesbegeleider. Meerdere leraren en schoolleiders gaven aan de rol van de procesbegeleider als positief en noodzakelijk te zien om ‘op koers’ te blijven . Ook een stappenplan kan helpen het proces planmatiger in te richten. Een stappenplan helpt voorkomen dat stappen worden overgeslagen en vormde voor veel scholen een dankbare basis voor het projectplan en de planning. 

Tools als de MILK-light en de Keuzetool van Kennisnet helpen scholen meer inhoudelijk bij de criteriavorming. Deze tools zijn wel meer gericht op algemene criteria, dan op vakinhoudelijke criteria.

Een breed keuzeteam helpt bij het onderbouwen 
 

De scholen die meededen aan het onderzoek werkten allemaal met een ‘keuzeteam’. Elk keuzeteam had een projectleider en bestond uit een afspiegeling van het hele schoolteam. Bij scholen die hun keuze goed onderbouwden, was het keuzeteam vaak breder samengesteld, met een vertegenwoordiging uit de directie, vertegenwoordigers van alle bouwen, vakspecialisten en mensen die vertrouwd zijn met wetenschappelijk onderzoek. Alle keuzeteams hielden rekening met draagvlak naar het schoolteam toe. Niet onbelangrijk, want tevredenheid over de gekozen methode hangt samen met betrokkenheid bij de keuze, blijkt ook uit het onderzoek.  

Visie en kennis zijn cruciaal 
 

Voor de onderbouwing van de keuze is het belangrijk om een visie te hebben of te ontwikkelen op onderwijs en leermiddelen. En om kennis te hebben of te verzamelen over de kwaliteit van leermiddelen. Het keuzeproces zelf blijkt een goed moment te zijn deze kennis te ontwikkelen. Het onderwerp is op dat moment actueel en de nieuwe kennis leidt direct tot meer onderbouwde keuzes. Het is wel belangrijk om de kennis te koppelen aan je visie en dit door te vertalen in criteria voor je te kiezen leermiddel. 

Zo ziet een ideaal keuzeproces eruit 
 

Tot slot schetsen de onderzoekers een ‘ideaal keuzeproces’.  Zo’n proces start met een diagnose van de uitgangssituatie. Daarbij worden vragen gesteld als: 

• Is de visie op ons onderwijs voldoende duidelijk en herkenbaar in de praktijk? 
• Hebben we voldoende kennis van de kwaliteit van leermiddelen om een bewuste keuze te kunnen maken?
• Weten we waar we informatie over leermiddelen kunnen halen?
• Zijn we op de hoogte van beschikbare tools en mogelijke ondersteuning? 

Daarmee zijn de kaders voor het keuzeproces gegeven. Van daaruit start een cyclisch-lineaire fasering waarbij criteriaontwikkeling (C), informatie-inwinning (I) en toetsing (T) steeds verder aangescherpt en toegespitst worden. Visie, kennis en projectorganisatie ontwikkelen in dit proces mee. Op deze manier kan een keuzeteam op een doordachte manier van een long list van methodes of leermiddelen naar een shortlist komen en deze in de praktijk toetsen.