Van een verouderd systeem naar een moderne ICT-omgeving, waarin kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen. Dat heeft stichting voor primair onderwijs Kerobei op achttien Limburgse basisscholen voor elkaar gekregen. De ICT-ambassadeurs, de schoolteams en het bestuur werken nauw samen om het nieuwe ICT-beleid te laten slagen. Hun uitgangspunt: ICT moet het voor leerlingen makkelijker maken om zelfstandig op onderzoek uit te gaan, verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces, samen te werken en het maximale uit zichzelf te halen.

“Als ik nu onze scholen binnenloop, zie ik leerlingen die zich vol enthousiasme op nieuwe projecten storten. Ze oefenen met programmeren, geven elkaar workshops over leuke apps en maken samen interactieve presentaties.” Ton Pouls, bovenschoolse ICT-ambassadeur van stichting Kerobei, vertelt trots over de resultaten van de ICT-innovatie op alle scholen. Hieraan heeft hij de afgelopen jaren hard gewerkt, samen met eenendertig ICT-ambassadeurs van Kerobei (leraren en/of teamleiders met ICT in hun portefeuille), de schoolteams en het bestuur. “Met computers in elke klas en een snelle glasvezelverbinding waren we tien jaar geleden nog een voorloper op het gebied van ICT, maar we werden ingehaald door de snelle technologische ontwikkelingen. Het was dus de hoogste tijd voor een nieuw ICT-beleid”, legt hij uit.

De stichting was ook niet langer tevreden met de toenmalige ICT-partner. “Rond 2015 merkten we dat we achterbleven. Leerlingen hadden te weinig mogelijkheden en het systeem was complex en kostte veel tijd”, vertelt Ton. Dat moest dus anders, maar hoe? “Als eerste stap huurden we vanuit Samen Deskundiger Zuid-Nederland, een samenwerkingsverband van twaalf schoolbesturen, een onderwijsadviesbureau in. De adviseurs ondersteunden ons bij het verkennen van alle mogelijkheden en gaven richting. Samen brachten we onze eisen en wensen in kaart.”

Nieuw beleidsplan

De tweede stap was het schrijven van een nieuw beleidsplan. Ton: “Hiervoor hebben we het model Vier in Balans van Kennisnet gebruikt. Dat laat zien hoe je als school optimaal rendement uit ICT kunt halen. Het model beschrijft de vier randvoorwaarden die nodig zijn om ICT in het onderwijs goed te kunnen gebruiken: visie, deskundigheid, inhoud en toepassing en infrastructuur. Daaraan hebben we zelf nog ‘leiderschap’ toegevoegd, want het is heel belangrijk dat het managementteam achter je staat.”

Actieve voorbereidingsgroep

Nadat het beleidsplan was getoetst en geaccordeerd, richtte Ton een voorbereidingsgroep op. In deze groep waren alle betrokken partijen binnen de stichting vertegenwoordigd: ICT-ambassadeurs, leerkrachten, directeuren en bestuurders. “Om innovatieprocessen soepel te laten verlopen, zorgen we er altijd voor dat iedereen zich gehoord voelt en achter de plannen staat. We vragen een vertegenwoordiger van elke functie om mee te denken en mee te beslissen. Door deze strategie ervaren we weinig weerstand bij de implementatie”, legt hij uit.

“Onze voorbereidingsgroep startte met het onderzoeken van verschillende ICT-aanbieders. Vooraf dachten we bij Office 365 uit te komen, omdat veel stichtingen daarmee werken. Maar tijdens schoolbezoeken in Zuid-Nederland zagen we verrassend genoeg dat leerlingen het meest enthousiast waren over Google G Suite for Education, een gratis pakket met Google-apps speciaal voor scholen. Ook van ICT-ambassadeurs en directeuren hoorden we veel positieve verhalen over het intuïtieve gebruik, de vele mogelijkheden, de leuke programma’s en de betrouwbare, laagdrempelige laptops van Google: Chromebooks.”

Zorgvuldige keuze

Huub Hovens, die als lid van het College van Bestuur in de voorbereidingsgroep zat, is blij dat ze de tijd hebben genomen om een zorgvuldige keuze te maken. “Als je eenmaal hebt besloten dat het anders moet, ga je het liefst snel van start. Toch wilden we, naast de presentaties van aanbieders die allemaal veelbelovend klonken, in de praktijk zien hoe de verschillende systemen werken. Kinderen zijn heel eerlijk, zowel in hun woorden als uitstraling. Dus hun reacties waren het meest belangrijk voor ons. Sommige leraren gaven aan dat ze wel aan het werken met Google moesten wennen. Dat is logisch, maar op de lange termijn zagen alle scholen alleen maar voordelen.”

Soepele overstap

Om de overstap naar het nieuwe systeem zo soepel mogelijk te laten verlopen, koos de voorbereidingsgroep voor het bedrijf Cloudwise als partner. “Van het installeren van de nieuwe apparatuur tot het beantwoorden van al onze vragen: we zijn geweldig geholpen. En als we nu ergens tegenaan lopen, wordt dat snel opgelost. Deze samenwerking heeft al veel tijd bespaard”, zegt Ton. “Natuurlijk gaat er tijdens zo’n implementatie ook weleens iets mis, omdat iemand een foutje maakt of wat vergeet”, vult Huub aan. “Maar omdat Ton alle stappen van het proces goed heeft gedocumenteerd, konden we makkelijk achterhalen waar het probleem zat. Met behulp van zijn draaiboek heeft een stichting in de buurt zelfs in korte tijd dezelfde overstap gemaakt.”

Inzet van ICT-ambassadeurs

Door het uit handen geven van de technische ondersteuning, houden de ICT-ambassadeurs van alle scholen meer tijd over om na te denken over de ontwikkeling van de leerling. “Vroeger was het handig als zij ook technische vragen konden oplossen. Maar nu dat nauwelijks meer nodig is, kunnen ze zich echt focussen op de inzet van ICT om het maximale uit leerlingen te halen. Ze starten mooie nieuwe initiatieven, zoals het werken met leerlingambassadeurs. Leerlingen die elkaar ICT-workshops geven.”

Ontwikkelen in werkplaatsen

De ICT-ambassadeurs komen ongeveer vijf keer per jaar samen om ervaringen uit te wisselen en bij te leren. Dit noemt Kerobei de Werkplaats ICT-ambassadeurs. Huub: “We hebben werkplaatsen op allerlei gebieden. Van directeuren, teamleiders en administratieve krachten tot werkplaatsen die gaan over een thema als talentontwikkeling en hoogbegaafdheid. Dat past goed bij onze visie ‘ontwikkelen in ontmoeting’. Menselijk contact en van elkaar leren vinden we heel belangrijk. Tijdens een werkplaatsbijeenkomst delen ICT-ambassadeurs hun ideeën en best practices, maar ook tegen welke problemen ze aan lopen. Daarnaast zijn er presentaties van experts en kunnen ze extra opleidingen volgen.”

Schoolteams enthousiasmeren

De kennis en ervaring die ICT-ambassadeurs in de werkplaats opdoen, zetten ze in op hun eigen school. Ze informeren hun schoolteam over nieuwe ontwikkelingen en proberen hun collega’s te inspireren en enthousiasmeren. “Natuurlijk houden we als bestuur iedereen op de hoogte via digitale nieuwsbrieven, maar de bevlogenheid waarmee onze ICT-ambassadeurs nieuwe plannen, ideeën en kennis delen, werkt aanstekelijk. Ook ondersteunen zij collega’s die het minder makkelijk oppikken.”

Mogelijkheden ontdekken

Inmiddels werken de achttien scholen alweer een jaar met het nieuwe systeem. Alle teams hebben basiscursussen gevolgd en in oktober meegedaan aan de Google Discovery Day. Dit is een evenement van Google met workshops om de mogelijkheden van G Suite, maar ook van andere technologische ontwikkelingen als Virtual Reality en Augmented Reality, verder te ontdekken. “Het was een groot succes. Er waren ruim driehonderd van de vijfhonderd personeelsleden aanwezig. Na deze inspiratiedag is het aan de scholen zelf om alle mogelijkheden in de klas te gaan verkennen”, stelt Ton. “De kernwaarde van Kerobei is ‘eigenaarschap’. Scholen, maar ook leerlingen, zijn verantwoordelijk voor hun eigen leerproces. Onze focus ligt op ontwikkelingsgericht onderwijs, waarin leerlingen ICT gebruiken om zelfstandig op onderzoek uit te gaan.”

Grote stappen

Ton ziet gelukkig dat de meeste scholen hierin al grote stappen zetten. “Sommigen werken met klasoverstijgende vormen, zoals het werken in units. Anderen gebruiken adaptieve leermiddelen als Snappet of Gynzy. Hiermee kunnen leerlingen steeds meer in hun eigen tempo en op hun eigen niveau leren. Met ondersteuning van de leerkracht in een meer coachende rol. De leermiddelen maken het makkelijker om overzicht te houden en verwerken automatisch alle resultaten. Daarmee bespaar je tijd. Ik ben ervan overtuigd dat de werkdruk hoger is op scholen die nog voor papieren methodes kiezen. Maar ik begrijp ook dat zo’n omslag veel van leerkrachten vraagt. Ik zou alleen niet wachten tot het hele team eraan toe is, want dan komt het er niet van.”

Kritische houding

Het doel van Kerobei is niet om voorloper te zijn, maar om het nieuwe ICT-beleid goed uit te bouwen, zodat elke school het structureel toepast. “In de toekomst wordt technologie alleen nog maar belangrijker. Dus ik denk dat het goed is dat al onze leerlingen er zo vroeg mogelijk mee in aanraking komen”, aldus Huub. “Niet alleen met de eindeloze mogelijkheden, maar ook met de gevaren op het gebied van privacy en online veiligheid. Het is fantastisch om te zien hoe snel de ontwikkelingen gaan. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de inzet van kunstmatige intelligentie. En we zullen zeker onderzoeken hoe we daar gebruik van kunnen maken, maar we blijven wel kritisch. De privacy van de leerlingen moet te allen tijde worden gewaarborgd. Bovendien zetten we menselijk contact altijd op de eerste plaats.”

Tips voor innovatie

Scholenstichtingen die een vergelijkbare ICT-innovatie overwegen, adviseert Ton om groot te denken, maar in kleine stapjes naar doelen toe te werken. “Neem de tijd om onderzoek te doen, een sterk nieuw beleid te ontwikkelen, de randvoorwaarden op orde te krijgen, schoolteams op te leiden, alle stappen goed te documenteren en betrek alle disciplines bij het proces: van teamleiders en ICT-ambassadeurs tot leerkrachten en leerlingen. Je hebt niets aan een state-of-the-art ICT-omgeving als zij er niet actief en enthousiast mee aan de slag gaan.”