Heliomare inventariseerde ICT-tools voor (dreigende) thuiszitters
Een mindfulnessapp die leerlingen rust geeft, zodat ze beter kunnen leren. Of een applicatie om to-do-lijstjes te maken, voor leerlingen die moeite hebben op tijd de juiste spullen in hun gymtas te doen. Er zijn heel veel digitale hulpmiddelen. Maar hoe kun je ICT-hulpmiddelen succesvol inzetten bij (dreigende) thuiszitters in het (speciaal) onderwijs?
Dat onderzocht het Noord-Hollandse Heliomare, een stichting met scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs, met een innovatievraag. Daarbij kreeg het projectteam te maken met weerstand bij de professionals die met de leerlingen werken: die vreesden dat ICT het persoonlijk contact zou vervangen. Is dat ook zo?
Vraagstuk
Ondanks alle inspanningen afgelopen jaren, zitten er nog steeds te veel kinderen en jongeren thuis. Hierbij biedt de juiste inzet van ICT-hulpmiddelen kansen, zo vinden consulenten van Passend Onderwijs Advies Heliomare en enkele samenwerkingsverbanden. Maar wat werkt daarin het beste?
Binnen de innovatievraag die uitgezet is bij de PO-Raad wordt een routekaart ontwikkeld die leerlingen helpt zelf – onder begeleiding van onderwijsprofessionals – een keuze te maken uit de meest passende ICT-hulpmiddelen. De leerling heeft daarbij de regie over zijn eigen ontwikkeltraject. Dit moet bijdragen aan een beweging die zorgt voor betere gesprekken tussen professionals en leerlingen.
Heliomare verzorgt (voortgezet) speciaal onderwijs en beroepsonderwijs; haar innovatievraag richt zich daarom op casussen van (dreigende) thuiszitters binnen het speciaal onderwijs. Maar de onderzoeksvragen kunnen ook inzichten geven voor het regulier of flexibel onderwijs. Welke ICT-hulpmiddelen kunnen worden ingezet als maatwerk en flexibel leren nodig zijn?
Resultaat
Tijdens de innovatievraag heeft Heliomare onderzocht welke ondersteuningsbehoeften er zijn bij (dreigende) thuiszitters en welke ICT-hulpmiddelen – zoals apps – hier een antwoord op kunnen bieden.
Het gewenste einddoel van de innovatievraag is behaald: Heliomare ontwikkelde een intuïtieve tool die leerlingen – eventueel onder begeleiding van professionals – kunnen gebruiken om te zoeken naar apps die passend zijn.
Dit zijn de resultaten van de innovatievraag
-
Heliomare ontdekte dat er nauwelijks ICT-hulpmiddelen of apps ingezet worden bij het begeleiden van (dreigende) thuiszitters. Het projectteam is zelf gaan onderzoeken welke apps helpend kunnen zijn en is deze gaan uitproberen samen met leerlingen.
-
Er is een tool ontwikkeld, de ‘LOTkeuzehulp’, waarin leerlingen (en hun begeleiders) apps kunnen vinden door te zoeken op hun specifieke ondersteuningsbehoefte. Om de LOTkeuzehulp onder de aandacht te brengen, kunnen geïnteresseerde organisaties gebruik maken van een promotietoolkit met teksten en beelden.
-
Het belangrijkste inzicht dat Heliomare kreeg, is dat communicatie en persoonlijk contact cruciaal zijn om draagvlak te krijgen voor innovaties en om beweging te laten ontstaan.
Tips
Zelf aan de slag met een innovatie op dit gebied? Dit zijn de tips van Heliomare:
-
Zoek de verbinding op met partners. Zo heeft Heliomare een communicatiebureau ingeschakeld dat door de juiste vragen te stellen de innovatievraag scherper heeft gemaakt.
-
Betrek leerlingen waar mogelijk.
-
Kijk samen regelmatig vanuit een helikopterview om je veranderproces te evalueren: waar staan we nu, wat is de volgende stap en wie betrekken we daarbij? En begin bij het begin: eerst onderzoeken, dan pas ontwikkelen.
-
Als je een dynamisch product gaat ontwikkelen, denk dan tijdig na over hoe je dit gaat borgen en wie dit doet.
Wil je sparren over dit onderwerp?
Neem dan contact op met Heliomare.
Proces
Het interventieteam van Passend Onderwijs Advies Heliomare wilde met Heliomare en met leerlingen zelf ontdekken welke tools thuiszittende leerlingen zouden kunnen helpen om de regie terug te krijgen over hun eigen ontwikkelproces. Hieronder alle stappen op een rij. Van inventarisatie tot de promotie van de ontwikkelde app.
-
Eerst bracht het projectteam in kaart op welke gebieden leerlingen behoefte hebben aan ondersteuning.
-
Vervolgens bundelde men deze ondersteuningsbehoeften in zes categorieën. Bij samenwerkingspartners is getoetst of zij de indeling duidelijk, herkenbaar en bruikbaar vonden.
-
Daarna inventariseerde Heliomare welke ICT-hulpmiddelen per ondersteuningsbehoefte al gebruikt worden. Bianca Cristofoli van het interventieteam: “We hebben hiervoor een online vragenlijst opgesteld en gedeeld via onder andere ons eigen netwerk, via socialmediakanalen en de PO-Raad. We hadden gehoopt op een flinke lijst met apps en andere ICT-hulpmiddelen, maar dat viel behoorlijk tegen. Enerzijds kwam dit wellicht doordat we net in de eerste (corona)lockdown zaten: iedereen had andere prioriteiten. Anderzijds ontdekten we dat apps of ICT-hulpmiddelen nauwelijks ingezet worden; er is te weinig bewustzijn over de meerwaarde ervan. We kregen reacties als ‘Daar heb ik eigenlijk nooit aan gedacht’, maar merkten ook dat professionals weerstand voelen: ze denken dat ICT het persoonlijke contact vervangt. Dit liet ons inzien hoe belangrijk taal en bewustwording zijn. We zien ICT namelijk als ondersteunend bij het begeleiden van leerlingen, niet als een vervanging van.”
-
Na de geringe respons gingen Cristofoli en haar collega Rik Lips zelf op zoek naar apps die ondersteunend kunnen zijn als een leerling vastloopt in zijn ontwikkel- of leerproces. Bijvoorbeeld apps die kunnen helpen om structuur te krijgen in de dag of die leerlingen kunnen raadplegen met vragen over hun gezondheid.
-
Om te toetsen of de gevonden apps daadwerkelijk geschikt waren, zijn ze ingezet bij individuele leerlingen (afhankelijk van de ondersteuningsbehoefte).
-
Een van de doelstellingen van de innovatievraag van Heliomare was om een ICT-routekaart te ontwikkelen die leerlingen en professionals overzicht geeft van de mogelijke ICT-hulpmiddelen tijdens de begeleiding van (dreigende) thuiszitters. Eerst was het idee om een dynamische website te ontwikkelen zoals de GGD AppStore. Na een gesprek met de projectleider daarvan viel deze optie af: ontwikkelen, testen en bijhouden bleek enorm complex.
Omdat Heliomare door het eigen onderzoek wist dat er nog maar weinig apps gebruikt worden, kozen ze voor een meer praktisch hulpmiddel in de vorm van een interactieve pdf: de LOTkeuzehulp. LOT staat voor Leerling Ondersteunende Tools.
-
De laatste fase: begeleiders stimuleren om samen met leerlingen met de LOTkeuzehulp te gaan werken. Daarbij hielp het communicatiebureau dat de app heeft ontwikkeld, en Lips en Cristofoli brachten de tool onder de aandacht van hun rechtstreekse collega’s. Cristofoli: “Tijdens de ontwikkelfase hebben we de tool continu benoemd en een sneak preview gegeven. Daardoor ontstond nieuwsgierigheid en de eerste reacties zijn heel positief. Binnen het team Passend Onderwijs Heliomare staat de tool en het werken ermee nu ook op de agenda van overleggen. Maar daarmee zijn we er nog lang niet; de tool is immers niet alleen ontwikkeld voor Heliomare.”