Nieuws

Onderwijsachterstanden: een veelkoppig monster

‘Er gaat talent verloren omdat er kinderen zijn die niet krijgen wat ze nodig hebben en aankunnen. Gelukkig kunnen jullie hier iets aan doen, en onderzoek kan hierbij helpen’, zo sprak Monique Volman, hoogleraar onderwijskunde aan de Universiteit van Amsterdam op de Conferentie Onderwijsachterstanden. Hiermee stipte Volman dan ook dé reden aan waarom zo’n 350 leraren, schoolleiders, schoolbestuurders, beleidsmedewerkers en onderzoekers bijeen waren gekomen. Om kennis, inzichten en ervaringen te delen over het ‘evidence-informed’ bestrijden van onderwijsachterstanden. 

De conferentie onderwijsachterstanden is onderdeel van het Research & Development programma Onderwijsachterstanden. Een initiatief van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) en de PO-Raad. Doel van dit programma is om meer kennis te genereren over ‘wat werkt’ en ‘wat niet werkt’ bij het bestrijden van onderwijsachterstanden. Dit is hard nodig volgens Inge de Wolf, hoogleraar bij de Universiteit van Maastricht en inspecteur bij de Inspectie van het Onderwijs: ,,Het Nederlandse onderwijs is super innovatief, maar er is een groep die we langzaam kwijtraken. De laatste twee jaar is de kloof niet alleen groter geworden, het gaat ook steeds slechter. In arme wijken neemt laaggeletterdheid steeds meer toe. Voor de toekomst van ons land is dit zorgelijk.’’ 

Inge de Wolf aan het woord. Fotograaf: Robin Utrecht


Ook refereerde De Wolf aan de complexe context waar scholen in moeten werken: ,,De schotten tussen onderwijs en zorg maken het moeilijk om een duurzame samenwerkingsrelatie aan te gaan. Uit onderzoek blijkt dat op de plekken waar echt in die samenwerking is geïnvesteerd, het ook goed uitpakt voor de leerlingen.’’

Lerarentekort

Het lerarentekort heeft een onvermijdelijke impact op onderwijsachterstanden. Vacatures in achterstandswijken zijn extra moeilijk in te vullen. Minister Slob op de conferentie: ,,De krapte op de arbeidsmarkt is in het onderwijs het meest zichtbaar. Dit zorgt voor een spanningsveld in situaties met kinderen die extra inspanningen vragen van leraren. Door de tekorten worden de klassen groter of wordt het opvangen bij ziekte lastig. Dan kost het nog meer moeite om alle kinderen gelijke kansen te kunnen bieden.’’ Wat kan het Nederlandse onderwijs van het buitenland leren? De Wolf verwees naar een project in Bulgarije, waar ze de beste leraren in de slechtste wijken inzetten, met uitzicht op een carrièreperspectief.  

Minister Slob spreekt voor een volle zaal. Fotograaf: Robin Utrecht
 

Trots op de sector

Anko van Hoepen, vicevoorzitter PO-Raad: ,,Wat volgens mij echt werkt? Praktische handvatten en adviezen, zoals het boekje ‘Werk maken van gelijke kansen’ een initiatief van een aantal schoolbesturen, hogescholen, onderwijsvakblad Didactief en de PO-Raad. En uiteraard de werkplaatsen onderwijsonderzoek die onderzoek doen naar vragen uit de onderwijspraktijk en deze kennis delen. Ik ben enorm trots op deze initiatieven uit onze sector’’. 

Van Hoepen vervolgt: ,,De tijd van vrijblijvendheid is voorbij. Het effectief bestrijden van onderwijsachterstanden vraagt, naast inzichten uit de wetenschap, ook om een nauwe samenwerking. Samenwerken aan gelijke kansen voor ieder kind, daar ligt een belangrijke maatschappelijke opdracht.’’ 
 

,,Maar er moeten ook een paar dingen veranderen aan ons stelsel. Ik noem bijvoorbeeld een eerdere toegang tot de basisvoorziening en dat we af moeten van vroegselectie. Zo heeft de PO-Raad samen met een brede coalitie van onderwijsorganisaties recentelijk het discussiestuk ‘Toekomst van ons onderwijs’ gelanceerd. Wij nodigen alle onderwijsprofessionals en beleidsmakers uit om hierover met ons in gesprek te gaan op een van de bijeenkomsten.

Anko van Hoepen met het boek 'Werk maken van gelijke kansen'. Fotografie: Robin Utrecht  


Werkplaats Onderwijsonderzoek

Vanuit de Werkplaats Onderwijsonderzoek Amsterdam sprak Dieneke Blikslager. Naast adjunct directeur staat zij ook voor de klas op de Sint Janschool in de wijk De Baarsjes. Op deze school gebruiken ze de thuistaal van kinderen om hen zelfvertrouwen te geven, onderwijsongelijkheid tegen te gaan en het onderwijs te verrijken met informatie over de verschillende culturen en gebruiken van kinderen. Blikslager vertelde over de werkwijze op hun school waarbij leraren, onderzoekers, studenten en soms zelfs ouders betrokken worden bij het praktijkgericht onderzoek.

Zij vervolgde: ,,Handelingsgericht werken en de cyclus die erbij hoort is bij ons volledig ingebed in de schoolsystematiek. Het mooie is dat iedereen er gelukkig van wordt en de leerlingen soms zelf onderwerpen aandragen.’’ Voor scholen die zelf met praktijkgericht onderzoek aan de slag willen gaan zijn er volgens Blikslager drie randvoorwaarden: “Een goede schoolorganisatie, een onderzoekende houding van de directie en gedreven leraren.”

Keynote 

In haar keynote vertelde Monique Volman over inzichten uit de wetenschap ten aanzien van onderwijsachterstanden. Zo ging zij dieper in op de kennisbronnen van leerlingen, de zogenoemde ‘Funds of knowledge’ van Professor Emeritus Luis Moll. Zijn visie is dat leerlingen ook buiten de school veel leren, ongeacht het milieu waar ze in opgroeien. Dit maakt dat alle kinderen in de basis competent zijn maar dat leraren te weinig weten van hun buitenschoolse ervaringen. Hierdoor wordt deze kennis niet benut om op voort te bouwen.  

 Monique Volman tijdens haar keynote. Fotograaf: Robin Utrecht

Volman sloot haar keynote af met een belangrijk punt: ,,Laten we in het streven om kinderen de kans te geven op onderwijssucces niet vergeten dat het ook belangrijk is om zelfvertrouwen, ambitie, en een positieve identiteit te kunnen ontwikkelen. Ongeacht hun cognitieve talenten.’’

Conferentie gemist?

Bezoek dan een van de regionale ResearchED congressen. Op deze regionale dagen kunnen leraren, bestuurders, schoolleiders en onderzoekers elkaar ontmoeten. Naast inzichten uit de wetenschap krijg je ook praktische handvatten om onderzoek toe te kunnen passen in de dagelijkse praktijk.   

Meer info over het onderzoeksprogramma onderwijsachterstanden vind je op de website van het NRO.

Onze professionals staan voor je klaar

Stel je vraag of zoek een opleiding

Contact met de Juridische Helpdesk

Heb je een juridisch vraag? Als lid van de PO-Raad kun je via de pagina van de Juridische helpdesk je vraag stellen op Mijn PO-Raad (na het inloggen in het ledenportaal).

Voor dringende vragen bel met 030 - 31 00 933. We zijn bereikbaar op werkdagen tussen 09.00 – 12.00 uur.

Helpdesk 2 mensen praten