Innoveren 1: starten met een goede vraag

Wil jij iets veranderen? Aan het onderwijs of binnen je schoolorganisatie?  Deze minicursus helpt je bij de eerste stap. Want: wat is jouw verandervraag eigenlijk? En welk probleem wil je graag oplossen?   

Hoe scherper je jouw vraagstuk kan omschrijven en afbakenen, hoe duidelijker is wat je moet doen om het aan te pakken. Bij een ‘scherp vraagstuk’ weet je wat de urgentie is, om wat voor type innovatie het gaat, hoe groot de veranderopgave is en wat je beoogde resultaten zijn. 

Bekijk hieronder de kennisclip met adviseur Schoolontwikkeling & Innovatie Janny Kappert van de PO-Raad. 

Voordat je start met een verandertraject, is het goed om te checken of onderstaande randvoorwaarden bij jouw vraagstuk in orde zijn. Zo komt jouw traject goed uit de startblokken en je verhoogt de kans van slagen! 

Ga eens na voor jouw traject:  

• Is het vraagstuk echt urgent?
  Er moet een wil zijn, een noodzaak, om aan de slag te gaan met jouw vraagstuk en het prioriteit te geven. Dit gebeurt alleen als er voldoende urgentie aanwezig is, zoals een financieel risico of een acuut tekort aan personeel.  
• Is er een kartrekker? 
  Elk verandertraject heeft een 'eigenaar' nodig. Dat is iemand die zich verantwoordelijk voelt, de boel aanjaagt en de taak heeft om het traject goed te laten verlopen.   
• Is er bestuurlijk commitment? 
  Om ervoor te zorgen dat een innovatie uitvoerbaar en duurzaam is, zijn bestuurlijke betrokkenheid en commitment essentieel. Op dit niveau kunnen mensen en middelen vrijgemaakt worden.  
• Zijn er voldoende middelen en tijd?
  Elke innovatie kost tijd en geld. Daarom is het goed om vooraf duidelijke afspraken te maken over het beschikbare budget en de uren die je met het team aan het traject kan besteden. Ga na of je daarmee het gewenste resultaat kunt behalen.  

Voordat je nadenkt over een oplossing voor jouw vraagstuk, is het zinvol om eerst eens te kijken met wat voor soort verandering je te maken hebt. Als je daar meer zicht op hebt, wordt de mogelijke aanpak ook meteen helderder.  

Het kan gaan om een verandervraagstuk op het gebied van:  

• productinnovatie: je zoekt naar iets dat nog niet op de markt beschikbaar is. Je zult vaak anderen nodig hebben om dit te ontwikkelen

• procesinnovatie: je zoekt naar manieren om nieuwe technologieën in één of meerdere scholen te implementeren

• sociale innovatie: je zoekt naar nieuwe manieren van denken en werken, gericht op het ‘lerend vermogen’ en professionaliseren van betrokkenen

Bij productinnovatie ben je op zoek naar een nieuwe dienst of product, iets dat nog niet op de markt beschikbaar is. Je zult vaak anderen nodig hebben om dit te ontwikkelen.  

Check: gaat het bij jouw verandervraag om productinnovatie?  
Wil jij binnen je bestuur en/of school gebruikmaken van een product dat nog niet op de markt bestaat? Wil je iets nieuws laten ontwerpen en maken, passend bij jullie onderwijsvisie en manier van werken? Dan ga je aan de slag met productinnovatie.  

Aanpak via design thinking 
Om tot een nieuw product te komen, is een ontwerpaanpak via Design Thinking vaak het best passend. Je haalt wensen op bij jouw eindgebruikers, definieert het probleem, genereert ideeën en oplossingsrichtingen, bouwt een ‘prototype’, test dit en stelt het bij. Praktisch en cyclisch, steeds op zoek naar het best mogelijke resultaat. 

Het resultaat  
Het eindresultaat van productinnovatie is vaak een prototype of Minimal Viable Product van een nieuw(e) product of dienst.  

Lees meer over Design Thinking in de minicursus innoveren 2: vormgeven van een heldere aanpak. 

Bij procesinnovatie ben je op zoek naar goede manieren om nieuwe technologieën te implementeren in je organisatie. 

Check: gaat het bij jouw verandervraag om procesinnovatie? 
Wil jij binnen je bestuur en/of school een nieuwe dienst invoeren of de bedrijfsvoering aanpassen? Denk je aan de introductie van nieuwe materialen, andere technieken, aangepaste softwaresystemen of modernere apparatuur? Wil je processen sneller, efficiënter of rendabeler laten lopen? Dan valt je vraagstuk onder procesinnovatie.    

Aanpak 
Bij procesinnovatie hoort een onderzoekende manier van werken. Het draait om meten, testen, reflecteren en bijstellen. Wat kan er beter? Hoe integreren we het nieuwe proces het beste in de staande organisatie? Vooral kwalitatief onderzoek laat vaak duidelijk zien waarom een product of dienst wel of niet goed werkt en het helpt om het draagvlak hiervoor te vergroten. 

Resultaat 
Het resultaat van onderzoekend innoveren is vaak een advies, een handreiking of een tutorial. Hierin staat welke inzichten er zijn opgedaan en kun je concrete aanbevelingen doen voor jouw team en/of organisatie. 

Lees meer over onderzoekend innoveren in de minicursus innoveren 2: vormgeven van een heldere aanpak. 

Bij sociale innovatie ben je op zoek naar nieuwe manieren van denken en ontwikkelen. Je richt je daarbij op het ‘lerend vermogen’ en de professionalisering van medewerkers.  

Check: gaat het bij jouw verandervraag over sociale innovatie? 
Wil jij binnen je bestuur of school professionaliseren en als organisatie effectiever worden? Bij sociale innovatie staan het opdoen van nieuwe vaardigheden, het creëren van leermomenten, het werken aan de cultuur en de manier van samenwerken centraal.   

Aanpak 
Bij sociale innovatie ligt de nadruk op leren binnen en buiten de organisatie. Denk aan trainingen, professionele leergemeenschapen, pilots en uitwisselingen met andere schoolbesturen en sectoren. Het draait om het gedrag van mensen en om hun motivatie om dingen anders aan te pakken. Bij de veranderkundige aanpak besteed je veel aandacht aan het verkrijgen van draagvlak. Betrokkenen moeten weten wat het doel is (kennis), inzicht krijgen in wat dit voor hen betekent (houding) en de motivatie hebben om hier iets mee te doen (gedrag). 

Resultaat 
Bij dit type innovatie gaat het om het oefenen van vaardigheden en het ontwikkelen van een bepaalde ‘mindset’. Gangbare eindresultaten zijn tutorials, workshops en andere producten en diensten die het leren versterken. 

Lees meer over veranderkunde in de minicursus innoveren 2: vormgeven van een heldere aanpak.