“Onderwijskwaliteit valt of staat met goede en gemotiveerde medewerkers. Dat lijkt een open deur te zijn, maar in de praktijk is er nog best een hoop te winnen”, steekt Emmy Hertogh van wal. Als consultant strategisch HR bij adviesbureau Berenschot was ze verbonden aan de Leergang Strategisch HR die de PO-Raad sinds 2017 organiseert. Nina Westervelt, hoofd P&O bij Paraat Scholen, nam begin 2020 samen met een bestuurder deel aan de leergang. “De gesprekken die we daar gestart zijn, hebben we binnen onze organisatie voortgezet.”

Van operationeel naar strategisch

Twee jaar geleden maakte Westervelt de switch van de gemeente naar het onderwijs en startte ze bij samenwerkingsbestuur Paraat Scholen in Ulft. Al snel werd haar duidelijk dat personeelsbeleid - onbewust - een onderbelicht onderwerp was geweest. “Ik denk dat dat komt omdat scholen net eilandjes zijn; ze zijn bezig met het ‘nu’ en met het runnen van hun eigen deelorganisatie. Daar gaat zoveel aandacht naar uit, dat de ontwikkeling naar strategisch HR-beleid vanuit een groter geheel onderbelicht blijft. Bovendien ontbreekt expertise op dat vlak vaak.” 

Dit beeld herkent Hertogh: “In het onderwijs gaan aandacht en middelen uit naar het primaire proces. Dat is logisch, maar zorgt er ook voor dat HR vaak gericht is op de operationele kant. Inmiddels zien steeds meer bestuurders in dat mensen de sleutel zijn voor goede onderwijskwaliteit en is er een beweging gaande: HR komt prominenter op de agenda te staan. Er is niet voor niets veel interesse in de leergang.”

Netwerken en verdiepen

Westervelt en bestuurder Frans Stieber startten in december 2019 met de leergang. Westervelt: “De afgelopen twee jaar hebben we bij Paraat Scholen volop ingezet op het professionaliseren van ons HR-beleid, bijvoorbeeld op het gebied van gespreksvoering, mobiliteit en zichtbaarheid. De leergang bood me de kans om met andere HR-adviseurs uit het onderwijs van gedachten te wisselen. Dat de leergang echt bedoeld is voor HR-adviseur en bestuurder samen, is ook heel waardevol. De gesprekken die we voerden tijdens de leergang hebben we op ons bestuurskantoor voortgezet.”

“Precies dat is een van de doelstellingen van de leergang”, vertelt Hertogh. “We willen bewustwording creëren voor het belang van goed personeelsbeleid. Dat komt erop neer dat je de missie en visie van je organisatie gaat vertalen naar wat dit betekent voor medewerkers. Oftewel: het formuleren van personele ambities met een blik op de toekomst. Het gaat dan niet alleen over het werven van nieuwe medewerkers, maar belangrijker nog: om het binden en boeien van huidige medewerkers. Hoe houd je ze betrokken en gemotiveerd? Hoe zorg je dat ze blijven bewegen, leren en ontwikkelen? De leergang moet ervoor zorgen dat de dialoog tussen HR-adviseur en bestuurder op een dieper niveau dan dagelijkse casuïstiek gevoerd wordt.”

Stapje voor stapje beweging

Deze beweging is bij Paraat Scholen al in gang gezet, vertelt Westervelt: “Na de leergang zijn we nog meer het gesprek gaan voeren over de vraag: ‘Wat voor medewerkers hebben we nodig op onze scholen om goed onderwijs te kunnen geven, nu en in de toekomst?’ We hebben bijeenkomsten georganiseerd en medewerkers de mogelijkheid geboden om bij elkaar ’in de keuken’ te kijken. Van en met elkaar leren en mobiliteit stimuleren, staat bij ons hoog op de HR-agenda.”

“We willen dat medewerkers zelf actief nadenken over wat past bij hun ontwikkeling en de schoolontwikkeling. Dat is niet altijd de plek of functie - waar ze nu zitten. Om te helpen bij dit bewustwordingsproces delen we goede praktijkvoorbeelden - bijvoorbeeld van collega’s die van school gewisseld zijn. Goed voorbeeld doet volgen, maar het gaat wel echt stapje voor stapje.”

“De openheid die ons bestuur en P&O zelf tonen, helpt bij dit proces. We stellen veel vragen, luisteren naar wensen, houden ambitiegesprekken op persoons- en teamniveau en nodigen medewerkers uit om mee te denken. We vinden dat fijn en nodig. Door als bestuur en staf het goede voorbeeld te geven, durven medewerkers ook meer open en eerlijk te zijn.”

Ingrediënten en spanningsveld

Tijdens de Leergang Strategisch HR krijgen de deelnemers praktische handvatten en tools aangereikt die kunnen helpen bij het zetten van de benodigde ontwikkelstappen. Hertogh: “We leggen bijvoorbeeld uit hoe je met de scrum-methodiek, een methode waarin je een project opknipt in korte opeenvolgende ontwikkelfases, aan de slag kunt gaan met het ontwikkelen van je HR-beleid. En we delen praktische modellen. Wij bieden verschillende ingrediënten en alle  deelnemers kunnen daar uithalen wat past bij hun fase van ontwikkeling en dit toepassen in de eigen praktijk. Tussen de vier bijeenkomsten van de leergang zitten steeds twee weken, zodat organisaties in die tijd zelf meteen aan de slag kunnen gaan met het geleerde. Het is leuk om te horen dat deze aanpak goed werkt.”

Volgens Westervelt kan er wel meer geleerd worden van andere sectoren. “Ik kom zelf niet uit het onderwijs en vind dat de onderwijssector meer out-of-the-box mag denken. Het ging tijdens de leergang bijvoorbeeld vaak over het lerarentekort als losstaand onderwerp. Strategisch HR-beleid gaat echter over het grotere plaatje, over de toekomst van het onderwijs, waar je naartoe wilt als organisatie. En over hoe je dat organiseert. Ik denk dat we hierin veel van het bedrijfsleven of andere sectoren kunnen leren.”

Hertogh erkent dit, maar ziet meteen een spanningsveld: “Die vraag naar ervaringen van buiten de sector is er inderdaad. Om deze reden is bijvoorbeeld de employee value proposition - een actuele ontwikkeling op het gebeid van HR vanuit het bedrijfsleven - onderdeel van de leergang. Toch merken we dat naast deze inspiratie, vooral de behoefte aan praktisch toepasbare kennis en modellen hoog is. In de leergang vertalen we deze inspiratie samen met de deelnemers naar hun praktijk.”  

Inspirerend voorbeeld

Zowel Westervelt als Hertogh kijken met plezier terug op de presentatie van Helma van der Hoorn, voorzitter College van Bestuur bij SaKS. Hertogh: “Zij heeft een hele sterke visie op personeelsbeleid. Haar verhaal leidt tot mooie gesprekken over dat het ook anders kan.”

Westervelt: “Dit is een voorbeeld dat toont dat er buiten kaders gedacht kan worden. Ik heb daar zelf ook discussies over gevoerd binnen de leergang, maar ook binnen het bestuurskantoor. Ik geloof dat we best af en toe de randjes kunnen opzoeken. Er is veel mogelijk, als je maar het gesprek voert en dingen durft te proberen. Met bang zijn en dingen doen zoals je altijd deed, ontstaat er geen ruimte voor beweging. Maar kleine stapjes in een andere richting, die kunnen uiteindelijk wel tot een verandering leiden.”

“Zo merk ik zelf dat het goed werkt om veel aanwezig te zijn op de scholen en in gesprek te zijn met directeuren en medewerkers. Het geeft mij meer zicht op de situatie op de werkvloer en andersom wordt het voor hen laagdrempeliger om het bestuurskantoor te benaderen.”

Meerwaarde op alle lagen

Hertogh: “Ik hoop dat de leergang ertoe leidt dat de deelnemers het juiste gesprek voeren en echt aan de slag gaan met strategisch HR. Met een sterk personeelsbeleid kan een organisatie zich beter ontwikkelen en onderscheiden. Het is nodig om doelen te behalen, onderwijskwaliteit te bieden, nieuwe collega’s aan te trekken en zeker ook om eigen medewerkers te behouden. Wat mij betreft moet het de kern van je werk als HR-professional zijn om steeds de koppeling te maken met de strategie van de organisatie. Dan is HR een heel krachtig middel.”

“Daar sluit ik me bij aan”, vervolgt Westervelt. “De wisselwerking tussen bestuur en HR vind ik heel belangrijk, maar zeker ook de wisselwerking met de schoolleiders en het werkveld. We willen een HR-beleid dat laagdrempelig is, inspireert en helder is. En dat mijn collega’s en mij de ruimte en het vertrouwen geeft om ons bezig te houden met strategie en toekomst, en niet met beheersmatige en traditionele taken zoals het maken van functiebeschrijvingen. Op die manier kunnen we de juiste partner zijn voor bestuur en directeuren, maar zeker ook voor medewerkers. De aandacht voor de interne organisatie moet niet ondersneeuwen door de roep van de buitenwereld.”