Blog

Bestuurder Toine Janssen: Begrijpt u het basisonderwijs nog?

Leraren basisonderwijs staken voor hun salaris. De 270 miljoen in het regeerakkoord voldoet niet. Politici roepen vertwijfeld waar al die euro’s blijven en beklagen zich dat Nederland nog steeds niet wereldkampioen kennisland is.

Schoolbesturen en PO-Raad roepen dat de bekostiging volstrekt ontoereikend is en geen rekening houdt met oplopende lasten. Het Ministerie stelt dat tussen 2013 en 2018 700 miljoen extra in het basisonderwijs wordt geïnvesteerd. Vakbonden beweren dat basisscholen miljoenen oppotten. En Frank Kalshoven betoogt dat het basisonderwijs problemen zoals een gering inkomen, werkbelasting en externe prestatiedruk aan zichzelf dankt vanwege de heersende deeltijdcultuur. De Onderwijsinspectie meldt dat de vermogens van besturen zijn gegroeid. Ouders zien klassen steeds voller zien worden (ondanks krimp), vrezen dat hun kind zorg tekort komt en moeten voor hun hoogbegaafde kind bijbetalen omdat het anders vastloopt in het reguliere systeem. En de leerlingen? Gelukkig gaat dit alles aan hen voorbij; kinderen kunnen zich wonderbaarlijk aanpassen.

Wat is waarheid bij zoveel tegenstrijdige boodschappen? Tragisch genoeg alles. Met één gemeenschappelijke onderlegger: een bekostiging die te krap is. Dat vraagt om uitleg.

Als er voldoende geld zou zijn, hoefden basisschoolleraren zich niet te verbazen over het feit dat gelijkwaardig opgeleiden in het VO veel meer verdienen.
Politiek en Overheid hebben fors extra geïnvesteerd in het basisonderwijs. Rutte-II met 600 miljoen extra per jaar. En in dit Regeerakkoord nog meer. Geld dat het PO vooral als doorgeefluik doorsluist: naar het pensioenfonds, naar loonstijgingen, naar hogere lerarenfuncties. Gemeenten sluizen duur buitenonderhoud aan gebrekkige scholen door naar schoolbesturen. Meer geld, inderdaad, maar niet voor het onderwijs!

En er komt meer zegen aan uit Den Haag. De Participatiewet brengt extra kosten voor nieuwe werknemers met een afstand tot de arbeidsmarkt; De Wet milieubeheer verplicht tot extra uitgaven aan schoolgebouwen; De Algemene Verordening Gegevensbeheer.... Het houdt niet op. Terwijl rapporten stapelen die aantonen dat schoolbesturen te weinig geld krijgen voor leermiddelen en gebouwen. Die bekostiging stamt nog uit de tijd van krijt en schoolbord. Tegenwoordig horen bij leermethoden dure licenties, gebruik van tablets, stabiele wifi, aansluiting op snelle glasvezel, bescherming tegen hackers en ongewenste inhoud. En digi-borden om digitaal leren voor te kunnen doen. Technologie en regelgeving groeit; de bekostiging groeit niet mee.

Gebouwen en materialen hebben hun vaste prijs. De klassengrootten en tijd voor zorg en innovatie zijn variabel in te stellen. En dat is de sleutel waaraan scholen nu draaien. Ouders zien dat gebeuren.
Kalshoven (Volkskrant, red.) duidt wat basisonderwijs duurder maakt dan andere sectoren: het enorme aantal deeltijders. Een wettelijk vastgelegd recht. En bij een zieke leraar valt geen onderwijs uit maar worden dure vervangers ingeschakeld. Zo lang ze nog te vinden zijn, overigens.

En er blijft wat geld op de plank liggen. Dat is logisch. Gooi de boel overhoop (Passend Onderwijs) en mensen worden financieel voorzichtig. Zelfde zie je bij gemeenten. En als je eind 2013 het basisonderwijs opeens eenmalig 300 miljoen schenkt dan vindt de besteding geleidelijk daarna pas plaats. Schoolbesturen zijn er niet op uit om geld over te houden. Daar letten ouders en medezeggenschapsraden heus wel op. Maar zolang er een bekostigingsstelsel is waarbij de afrekening achteraf hoger uitvalt dan de bedragen die in de bekostigingsbrieven aangekondigd staan, blijft er geld over.

Iedereen wordt hoorndol van deze situatie. De oplossing? Een parlementair onderzoek naar de bekostiging. Dan mag er kritisch naar de sector basisonderwijs worden gekeken. Maar ook naar de rol van de Overheid en de wispelturigheid van de Politiek die van alles van ons eist, maar daar onvoldoende middelen voor over heeft.

Toine Janssen
Lid college van bestuur Conexus
Schoolbestuur over 31 basisscholen in Nijmegen, Heumen en Boxmeer