Hoe zat het ook alweer met... de Wwz?

De Tweede Kamer praat woensdag met onder meer de PO-Raad over de Wet werk en zekerheid (Wwz). Hoe zat het toch ook alweer met die wet? En wat betekent die wet voor scholen en hun besturen?

Nog één keer dan, wat houdt de Wwz ook alweer in?

De Wet werk en zekerheid (Wwz) is een wet die de positie van flexwerkers op de gehele arbeidsmarkt moet versterken. Dankzij deze wet hebben zij bijvoorbeeld eerder recht op een vast contract. De Wwz is in werking getreden op 1 januari 2015. De belangrijkste wijzigingen, onder meer de ketenregeling die bepaalt dat elkaar opvolgende tijdelijke dienstverbanden op een zeker moment overgaan in een vast dienstverband, zijn ingegaan op 1 juli 2015. Deze regels gelden alleen voor het bijzonder onderwijs (en openbaar onderwijs dat deel uitmaakt van een samenwerkingsbestuur). Omdat werkgevers en werknemers in het primair onderwijs dat jaar geen nieuwe cao hadden afgesloten, mogen schoolbesturen gebruikmaken van een jaar overgangsrecht voor de ketenregeling. De datum waarop zij dus officieel met de Wwz te maken krijgen, is 1 juli 2016. 

Waarom is de Wwz een probleem voor het primair onderwijs?

De Wwz houdt geen enkele rekening met de specifieke situatie in het PO. Hier worden alle zieke leraren in principe vervangen, omdat de leerlingen niet naar huis kunnen worden gestuurd. De Wwz leidt echter tot problemen bij vervanging van zieke leraren. Dat zit zo:

Om bijvoorbeeld een zieke leraar op te kunnen vangen of een leraar die vanwege een begrafenis afwezig is, is het nodig dat scholen en hun besturen ook leraren flexibel kunnen inzetten. De 1100 schoolbesturen in het primair onderwijs (PO) moeten jaarlijks gemiddeld 340 keer een invaller regelen voor afwezige leraren. Voor een deel kan dit worden opgevangen met vaste contracten, maar voor een deel ook niet.

Het geld dat scholen krijgen om leraren van te betalen, is precies genoeg om ervoor te zorgen dat alle klassen ieder lesuur een leraar voor de klas hebben staan. Stel dat door een griepgolf veel leraren tegelijkertijd uitvallen en vervangen moeten worden, én alle vervangers een vast contract zouden krijgen. Dit betekent dat er te veel mensen in dienst zijn als de reguliere leraren weer beter zijn. Voor de extra leraren zijn dan gewoonweg niet genoeg lesuren beschikbaar. Zij krijgen dan dus salaris voor lessen die ze niet geven. Dit geld komt dan niet ten goede aan de klas. Dit geld hebben schoolbesturen bovendien niet, omdat ze, zoals gezegd, alleen worden bekostigd voor het aantal uren dat er les gegeven moet worden.

In het PO heeft 93 procent van de medewerkers al een vast contract. Álle invalkrachten ook in dienst nemen, is dus onbetaalbaar. Hier knelt de Wwz dan dus ook. Volgens de regels moeten de invalkrachten al een vast contract krijgen wanneer zij in twee jaar tijd drie keer één dag een zieke collega hebben vervangen. Het inzetten van uitzendkrachten is overigens om diezelfde reden geen optie. De loonkosten zouden daarmee 25 procent stijgen.

Daarnaast worden ook de kosten van werkloosheid hoger...

Dat klopt. In de Wwz is opgenomen dat werknemers die worden ontslagen een zogenoemde transitievergoeding krijgen. Binnen de sector PO bestaan er al voorzieningen bij ontslag. Een (ex)werknemer die recht heeft op een WW-uitkering bijvoorbeeld, krijgt daarbovenop een aanvullende, bovenwettelijke uitkering. Een transitievergoeding hier weer bij betekent voor schoolbesturen een forse stijging van de ontslagkosten.

Bieden vervangingspools geen oplossing?

Gedeeltelijk. Vervangingspools zijn binnen het PO op grote schaal ingericht (deels met vaste invalkrachten). Zij zijn ook in omvang toegenomen doordat de schoolbesturen anticiperen op de invoering van de Wwz. Maar bij bijvoorbeeld een griepgolf zoals in februari, bieden ze gewoonweg te weinig soelaas. Ook nu er veel tijdelijke opvang en onderwijs aan vluchtelingenkinderen moet worden geboden, is het van belang dat er in het PO veel extra leraren zijn om in te vallen, op tijdelijke basis.

Waarom geldt de Wwz alleen voor het bijzonder onderwijs?

De grootste delen van de Wwz gaan over de veranderingen van het Burgerlijk Wetboek. Deze onderdelen, zoals de ketenbepaling, het ontslagrecht, de aanzegplicht en de transitievergoeding, zijn vooralsnog alleen van toepassing op het bijzonder onderwijs en niet op het openbaar onderwijs.

Dit is ongewenst en brengt ook het probleem met zich mee dat er verschillen ontstaan in rechtspositie voor de werknemers. Bovendien brengt dit vervangingspools in een onmogelijke positie omdat die vaak voor zowel openbaar als bijzonder onderwijs werken.

De PO-Raad onderhandelt nu met de bonden over de cao. Hoe verhoudt de Wwz zich daartoe?

Als sociale partners daarover cao-afspraken maken, biedt de Wwz enige  - maar niet genoeg - ruimte. In een nieuwe cao PO wil de PO-Raad afspraken maken zodat het primair onderwijs op een verstandige en verantwoorde wijze kan inspelen op de veranderingen door de Wwz. Daarmee kunnen scholen niet de regels van de wet omzeilen, maar wel voldoende flexibiliteit houden. De onderhandelingen zijn op dit moment volop gaande. Zodra we meer weten, laten we dat weten.

Welke oplossingen ziet de PO-Raad voor de knelpunten van de Wwz?

De PO-Raad is van mening dat een goede werkgever moet zorgen voor zoveel mogelijk zekerheid voor zijn medewerkers. Ze staat dan ook in principe achter de uitgangspunten van de Wwz. Maar de Wwz zou meer rekening moeten houden met de situatie in het PO. Genoemde knelpunten moeten worden opgelost om te voorkomen dat schoolbesturen in de problemen komen. Dit kan niet alleen via een nieuwe cao worden geregeld. De PO-Raad dringt daarom bij de Tweede Kamer en bij de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan op meerdere maatregelen:

• Ontheffing van ketenbepaling Wwz in het primair onderwijs voor ziektevervanging.
• En in het bijzonder: ontheffing van de ketenbepaling Wwz in het primair onderwijs voor (tijdelijk) onderwijs aan vluchtelingenkinderen.
• Vrijstelling van de transitievergoeding voor het primair onderwijs, omdat hier reeds voorzien is in een bovenwettelijke vergoeding bij ontslag.

Wat moet ik als schoolbestuur allemaal regelen om aan de Wwz te voldoen?

Er zijn diverse regels waar schoolbesturen zich aan moeten houden. De PO-Raad heeft deze regels voor u op een rij gezet. Een overzicht vindt u hier.