Minister neemt wetswijzigingsvoorstellen huisvesting PO-Raad over

Minister Arie Slob (Onderwijs) neemt de voorstellen tot wetswijziging op het gebied van onderwijshuisvesting over van de PO-Raad, VO-raad en Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Hiermee wordt het voor gemeenten verplicht een meerjarig Integraal Huisvestingsplan (IHP) te ontwikkelen. Zij werken hierbij samen met schoolbesturen. In de wet wordt opgenomen dat renovatie een volwaardig alternatief voor nieuwbouw wordt. Ook wordt het investeringsverbod voor besturen in het po genuanceerd.

PO-Raad vice-voorzitter Anko van Hoepen: ,,Als de wetswijziging een feit is, kunnen gemeenten en schoolbesturen de kwaliteits- en duurzaamheidsopgave die er ligt voor hun schoolgebouwen eindelijk integraal aanpakken. Het is duidelijker wie waar verantwoordelijk voor is en geldstromen kunnen gemakkelijker gecombineerd worden. De PO-Raad roept alle schoolbesturen en gemeenten op voortvarend door te pakken met hun integrale huisvestingsplannen. We zien helaas ook dat IHP’s nu tijdelijk stil liggen door de druk op het gemeentefonds. De ambities voor het onderwijs en onderwijshuisvesting worden steeds hoger. We hebben ook een flinke slag te slaan als we kijken naar de verouderde schoolgebouwen. De wetswijziging is een goede eerste stap, maar om alle leerlingen een gezonde leeromgeving te bieden die past bij het onderwijs dat ze volgen, zijn meer middelen nodig.’’

Knelpunten onderwijshuisvesting

Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) deed in opdracht van het ministerie van OCW onderzoek naar de knelpunten rondom onderwijshuisvesting. Zo blijkt bekostiging vaak een probleem, waarbij er spanning ontstaat tussen de ambities en de beschikbare middelen. Daardoor worden ambities vaak verlaagd, waarbij een gezond en fris binnenklimaat vaak het onderspit delft. Het EIB concludeert ook dat er nog winst te behalen valt als het gaat om efficiëntie: er zijn veel partijen die een rol spelen bij onderwijshuisvesting, waardoor er sprake is van fragmentatie. Samenwerking tussen schoolbesturen op het gebied van huisvesting komt maar beperkt tot stand en eenmalige maatwerkopdrachten zijn nu eenmaal minder aantrekkelijk voor marktpartijen. 

Een ander knelpunt is dat de budgetten voor nieuwbouw, renovatie en onderhoud gescheiden tot stand komen. Al eerder concludeerde de Algemene Rekenkamer dat de huidige wetgeving  strategische keuzes maken op de lange termijn niet stimuleert als het gaat om onderwijshuisvesting. Met het oog op het Klimaatakkoord is het nodig om te investeren in het verduurzamen van schoolgebouwen. De governance rondom onderwijshuisvesting is complex: gemeenten zijn wettelijk verantwoordelijk voor de huisvesting van scholen, maar schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor het onderhoud en de gebruikskosten.

Oplossingen

Het EIB licht verschillende praktijkvoorbeelden uit, waarbij het op lokaal niveau lukt om knelpunten op te lossen door een programmatische aanpak vanuit gemeentelijke programma’s, door regionale samenwerking of solitaire oplossingen voor specifieke en complexe situaties. Uit het rapport blijkt dat er een aantal succesfactoren zijn;

• Inzicht hebben in de eigen opgave
• De afweging tot renovatie of nieuwbouw ligt in één hand
• Het bijeen brengen van geldstromen leidt tot integrale oplossingen
• Aanvullende middelen voor kwaliteitsverbetering worden beschikbaar gesteld door de gemeente
• Implementatie van een vereveningsmachinisme zodat kosten en baten bij dezelfde partij neerslaan
• Innovatiegericht aanbesteden
• Krachtenbundeling en kennisdeling

Gezamenlijk afspraken maken

De voorstellen tot wetswijziging komen voort uit de Commissie Samenwerkingsagenda van de PO-Raad, VO-raad en VNG. Leden Loek Oomen, Ewald van Vliet, Henk Mackloet en Arnoud Messelink dachten vanuit de Expertgroep School en Omgeving mee over de voorstellen.

De voorstellen die de minister nu overneemt, pakken een aantal knelpunten uit het rapport aan. De minister kiest voor een integrale aanpak waarbij schoolbesturen en gemeenten in gezamenlijkheid afspraken met elkaar maken op het gebied van onderwijshuisvesting.

Zo wordt het IHP verplicht. Met de komst van het IHP moeten schoolbesturen en gemeenten in overleg afspraken maken over lokaal gerichte prioritering rondom onderwijshuisvesting. Schoolbesturen stellen daartoe ook een meerjarig onderhoudsplan op. Renovatie wordt als voorziening in de nieuwe wet opgenomen. Renovatie wordt hiermee een volwaardig alternatief voor nieuwbouw, om de levensduur van schoolgebouwen met ten minste 25 jaar te verlengen, en primair de verantwoordelijkheid van de gemeente.

Investeringsverbod

In het primair onderwijs geldt momenteel een investeringsverbod op onderwijshuisvesting. Dit investeringsverbod wordt versoepeld. Zo kunnen schoolbesturen bij renovatie of nieuwbouw mee-investeren in keuzes die de kwaliteit ten goede komen. Daarbij kan aan de voorkant rekening gehouden met de exploitatielasten na oplevering. Zo wordt een levenscyclusbenadering van het gebouw mogelijk. 

PO-Raad, VO-raad en VNG werken samen met de minister aan de aanbevelingen uit het onderzoek en verwerken deze in het wetsvoorstel. De verwachting is dat het wetsvoorstel in het najaar van 2021 naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.