Onderzoek McKinsey laat zien dat structurele investeringen in onderwijs nodig zijn
Het beschikbare geld voor primair en voortgezet onderwijs is niet voldoende om de door politiek en samenleving gestelde ambities te realiseren. Dat constateert onderzoeksbureau McKinsey & Company in het rapport ‘Een verstevigd fundament voor iedereen’. De onderzoekers zien dat de resultaten van het primair en voortgezet onderwijs onder druk staan, scholen minder goed presteren en de verschillen tussen scholen groter worden. De PO-Raad herkent deze conclusies. Forse structurele investeringen zijn nodig voor een verbeterslag van het onderwijs. Minister Arie Slob (Onderwijs) bevestigt ook de zorgen uit het onderzoek, maar kiest vervolgens niet voor een integrale aanpak met structurele investeringen.
Op aandringen van onder anderen de PO-Raad heeft het kabinet onderzoek laten doen naar de toereikendheid van de bekostiging voor het primair en voortgezet onderwijs: krijgen scholen voldoende geld om aan alle door de politiek en samenleving gestelde verwachtingen te kunnen voldoen? Onderzoeksbureau McKinsey & Company komt tot de conclusie dat de huidige bekostiging in het funderend onderwijs niet toereikend is. Deze is slechts toereikend om aan de minimumeisen te voldoen. Dat lukt op dit moment wel op vrijwel alle scholen. Op 1 januari 2020 is 98 procent van de scholen in het basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs voldoende volgens de norm van de Inspectie van het Onderwijs. Slechts 2 procent scoort onvoldoende of zeer zwak.
De huidige bekostiging is volgens McKinsey absoluut ontoereikend om een hogere ambitie te realiseren en om aan de toenemende aanvullende eisen en wensen van de politiek en de samenleving te voldoen. In het rapport wordt daarnaast uitvoerig ingegaan op de vraag hoe de doelmatigheid van het onderwijs verhoogd kan worden. Daarbij wordt naar de mening van de PO-Raad een te beperkte definitie van doelmatigheid gebruikt. Het onderzoek gaat onder andere onvoldoende in op de verantwoordelijkheden van schoolbesturen op het gebied van goed werkgeverschap en adequate huisvesting.
Rinda den Besten, voorzitter PO-Raad: ,,Uit dit onderzoek blijkt duidelijk dat we met het beschikbare geld slechts onderwijs van een minimum aan kwaliteit kunnen verzorgen in Nederland. Als we in Nederland nu niets doen, gaan de onderwijsresultaten verder achteruit en kunnen juist de kinderen die het het hardst nodig hebben onvoldoende meekomen. Ook in internationaal perspectief zijn de resultaten van het Nederlandse onderwijs gedaald. We zien de druk verder toenemen door het lerarentekort en de hoge werkdruk in de sector. Verder komen de scholen structureel tekort voor hun materiële kosten en huisvesting. De minister wil een paar pleisters plakken, maar dit onderzoek geeft heel helder aan dat forse structurele investeringen nodig zijn. Daarnaast heeft McKinsey berekend dat er naast de investering voor het weer op orde brengen van de huisvesting, een additionele investering van 0,7 – 1,5 miljard euro per jaar nodig is om het Nederlands funderend onderwijs te verbeteren en terug te brengen naar de wereldtop.''
McKinsey concludeert dat de uitgaven aan primair en voortgezet onderwijs in Nederland sinds 2009 nauwelijks zijn toegenomen. Het kabinet investeerde in 2019 per jaar 1,7 miljard euro meer in het funderend onderwijs dan in 2009 (gecorrigeerd voor inflatie). Dit bedrag wordt echter volledig tenietgedaan door de afname van 1,9 miljard euro in uitgaven van andere overheden. Met name gemeenten geven minder uit aan bijvoorbeeld onderwijsachterstanden, voor- en vroegschoolse educatie, gesubsidieerde banen en onderwijsbegeleiding.
De verwachtingen die de samenleving en politiek aan scholen stellen zijn de afgelopen jaren wel flink toegenomen. McKinsey heeft geconstateerd dat het ministerie van Onderwijs de afgelopen tien jaar 4.400 brieven naar de Tweede Kamer heeft gestuurd met 300 aanvullende en uiteenlopende taken voor het onderwijs. Deze additionele verwachtingen zijn niet in lijn met de bekostiging van de scholen: hoge, extra verwachtingen zonder financiële dekking.
Het rapport benoemt daarnaast dat er drie grote uitdagingen spelen voor het primair onderwijs: de aanpak van het lerarentekort, het bestrijden van groeiende kansenongelijkheid in ons onderwijs en dringend nodigde investeringen in de onderwijshuisvesting voor onder andere goede ventilatie en een beter binnenklimaat. In het rapport pleit McKinsey verder voor een continue verbetercultuur in iedere school, en bij ieder schoolbestuur. Dat onderschrijft de PO-Raad. Hoe een sterke verbeteraanpak er uit moet zien vraagt wel eerst om een goede afstemming met het veld én een goede analyse van eerdere aanpakken in het onderwijs. De PO-Raad pleit voor een langjarige aanpak met voldoende ruimte voor de schoolteams om een aanpak op hun maat te kiezen. Dat past ook bij de constatering van McKinsey dat de verschillen tussen scholen groot zijn.
Minister Slob benadrukt in zijn beleidsreactie op het rapport dat er de afgelopen jaren fors door dit kabinet is geïnvesteerd. De bewindsman gaat daarbij voorbij aan het feit dat andere overheden hebben bezuinigd op het onderwijs. McKinsey laat duidelijk zien dat er per saldo geen geld is bijgekomen voor de schoolbesturen. In de beleidsreactie ligt de nadruk verder op kwaliteitsverbeteringen op korte termijn en vooral op relatief kleine eenmalige investeringen. Den Besten: ,,Het is heel jammer dat de minister nauwelijks ambitie vertoont in zijn reactie op dit rapport. Het onderzoeksrapport laat zien dat er forse en structurele investeringen nodig zijn. McKinsey geeft daarvoor geen keuzelijst, maar pleit er voor om de verbeteringen als een geheel op te pakken. De politiek moet nu echt doorpakken en de discussie niet doorschuiven naar een volgend kabinet. Zonder de kwaliteitsinvesteringen zijn de maatregelen die de minister voorstelt, ontoereikend. Ook ten aanzien van de huisvesting verwachten wij meer initiatief van het kabinet. Daarnaast krijgt de sector zelf met dit rapport ook een opdracht. Wij pakken die handschoen op en gaan zeker kijken waar beter kan worden samengewerkt en waar verder winst is te behalen.''
Onder de streep ziet de PO-Raad zeker kansen in het rapport van McKinsey. Den Besten: ,,Sinds de publicatie van het rapport van McKinsey heeft de PO-Raad veel gesproken met haar leden, de schoolbestuurders, over de uitkomsten van het rapport. We onderkennen de vraagstukken en uitdagingen. We hebben soms kritische kanttekeningen bij de gekozen methodiek. Daarentegen maakt dit rapport wel heel duidelijk dat de huidige bekostiging niet in lijn is met de gestelde ambities en verwachtingen, waardoor schoolbesturen worden overvraagd. Het rapport biedt daarmee een duidelijke gespreksagenda om met de minister en politiek te spreken over wat er nodig is voor het allerbeste onderwijs. Minister Slob stelt terecht ook dat een fundamentele kwaliteitsverbetering van het primair en voortgezet onderwijs naast investeringen ook een gedragen toekomstvisie vraagt. Aan de hand van de visie uit de 'Toekomst van ons Onderwijs' (pleidooi van een grote coalitie van onderwijs- en kinderopvangorganisaties) gaan wij graag dat gesprek met de minister aan. Het doel is en blijft dat scholen het perspectief en de mogelijkheden hebben om het onderwijs echt verder te verbeteren voor alle leerlingen.''
Meer weten over het onderzoek? Bekijk dan deze video van McKinsey met de belangrijkste conclusies.