Kindcentrum Het Speelplein koelt én verwarmt met ijs
Oud & nieuw 2014-2015. Een vuurpijl veroorzaakt een grote brand in de gebouwen van twee aangrenzende basisscholen in Uden. Meteen de volgende dag zitten de getroffen schoolbesturen Stichting SAAM scholen (openbaar onderwijs) en Stichting KIEM (katholiek onderwijs) aan tafel in het gemeentehuis. Niet alleen om een snelle oplossing te improviseren voor de leerlingen, maar ook om een plan te smeden voor de toekomst.
Langzaam begint het besef te landen dat wat hier is neergezet uniek is: een comfortabel, energieneutraal én financieel gezond schoolgebouw.
Vanaf die dag is er – versterkt door de noodlottige situatie? – diep wederzijds vertrouwen en bereidheid om samen iets moois neer te zetten. Geholpen door een onafhankelijk bouwkundig adviseur gaan projectgroepen aan de slag. De behoeften van ouders en medewerkers worden, zeker in de beginfase, nadrukkelijk meegenomen. Mét resultaat. ,,Ik heb bizarre stuurgroepvergaderingen meegemaakt”, blikt schoolbestuurder Sandra Beuving terug. ,,Geen budgetoverschrijdingen, geen vertragingen, alles liep vanaf het begin eigenlijk op rolletjes.”
Inmiddels, anderhalf jaar na ingebruikname van kindcentrum ‘Het Speelplein’, begint het besef te landen dat wat hier is neergezet uniek is: een comfortabel, energieneutraal én financieel gezond schoolgebouw. En dat alles voor een prijs vergelijkbaar met de kostprijs van een ‘gewoon’ schoolgebouw dat voldoet aan het huidige bouwbesluit. Reden voor de initiatiefnemers om het ministerie van Onderwijs, de PO-Raad en geïnteresseerde collega-gemeenten en schoolbestuurders uit te nodigen voor een kijkje achter de schermen.
Om veel redenen bijzonder
Het binnenklimaat in de school is aangenaam, ondanks de hitte buiten. Dat is te danken aan een slim systeem waarmee in de winter kou wordt opgeslagen (zie kader). Behalve dit technisch vernuft maken ook het proces en de gemaakte afspraken dit gebouw bijzonder. Het schoolbestuur koos niet voor een traditionele aanbestedingsprocedure, maar voor ketensamenwerking. Het ene schoolbestuur werd verantwoordelijk voor de bouw, het andere voor het uiteindelijke beheer. Er is maar één bestuur eigenaar van het pand. De kinderopvangorganisatie huurt ruimte van het schoolbestuur. Hiermee nemen de partijen een risico: als de kinderopvang bijvoorbeeld failliet zou gaan, hebben de scholen een probleem. Maar het bespaart ook veel administratief gedoe. Ruimten kunnen drie verschillende functies hebben: mono, multi of algemeen gebruik, aan de hand waarvan de kosten onderling verdeeld worden. Het speciaal ontwikkelde exploitatiemodel houdt niet alleen rekening met de vierkante meters maar ook met het aantal gebruiksuren.
Verwarmen met ijs: het lijkt een paradox, maar het werkt echt, hebben de medewerkers en kinderen in Het Speelplein nu al twee winters mogen ervaren. Het principe is van een koelkast. Onder het schoolplein zit een groot waterbassin met buizen. Daarin wordt gedurende de zomer de warmte van de zonnecollectoren op het dak van de school opgeslagen. In de winter onttrekt de school warmte uit het bassin om de school te verwarmen, net zo lang tot het water rond de buizen ijs is. In de zomer gebruikt de school het ijs uit het bassin om de school te koelen.
Waarom niet uitrollen in heel Nederland?
De vraag die bij alle aanwezigen opkomt is: als deze constructie zo goed werkt en de investering zichzelf terugverdient, waarom dan niet alle schoolgebouwen op deze manier bouwen? Is de ambitie uit het klimaatakkoord ‘alle schoolgebouwen in 2040 energieneutraal’ dan toch haalbaar? Bouwkundig adviseur Sjoerd Rutten tempert de verwachtingen. ,,Zelfs al hádden gemeenten geld genoeg, dan nog ben je afhankelijk van de capaciteit en goodwill van aannemers. Op dit moment zien zij dit soort bouw vaak nog als prestigeproject, áls ze het al aandurven. Pionieren brengt voor alle partijen nu eenmaal risico’s met zich mee.”
Maar het belangrijkste waarmee ieder project valt of staat is volgens de Udense partners: vertrouwen en transparantie. Rutten: ,,Als je geen risico’s durft te nemen hoef je hier niet aan te beginnen. Maar als je goed investeert in het proces, in communicatie en heldere afspraken aan de voorkant, dan kun je die risico’s bijna helemaal uitbannen.”
Meer weten over het succes van Het Speelplein? Sandra Beuving van SAAM scholen deelt haar ervaringen graag.
Wilt u ook van het aardgas af?
Gemeenten en schoolbesturen kunnen zich tot 1 oktober 2018 gezamenlijk aanmelden voor deelname aan het innovatieprogramma ‘Aardgasvrije en frisse basisscholen’. Door mee te doen aan de pilot zorgt u voor meer kennis over het succesvol aardgasvrij maken van scholen en het verbeteren van het binnenklimaat. Er is in totaal 3,5 miljoen euro beschikbaar voor tien schoolgebouwen. Een stuurgroep met vertegenwoordigers van het ministerie van BZK, het ministerie van OCW, de VNG en PO-Raad beoordeelt welke projectvoorstellen kunnen meedoen aan de tien pilots. Bij de afweging wordt onder meer rekening gehouden met de spreiding over het land en het type schoolgebouw.
