De rekensom lijkt simpel. In 2025 verwachten we in het primair onderwijs een tekort van tienduizend fulltime leraren. Tegelijkertijd krijgen negenduizend oud-werknemers op dit moment een werkloosheidsuitkering. Als we die mensen weer aan het werk krijgen, hebben we een groot deel van het probleem opgelost, suggereerden voormalig minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs) in juni. Toch?

Dat klopt deels, zegt Edwin van Bokhoven, beleidsadviseur werkgeverszaken en cao-onderhandelaar bij de PO-Raad. Maar er is een heel belangrijk praktisch bezwaar: ,,Je kan de vacature in Brabant niet een op een vullen met een leraar uit Groningen. We kennen geen schoolbestuur B.V. Nederland die een beetje kan schuiven met mensen en vacatures. En niet iedereen zal bereid zijn te verhuizen.’’

Kwaliteit

Bovendien moet het beroep leraar de werknemer ook liggen. Niet iedereen die in het onderwijs werkte, vindt het zelf leuk of is geschikt voor een baan in het onderwijs. We moeten niet omwille van de nood lukraak mensen voor de klas zetten. Het gaat ook om kwaliteit, benadrukt Van Bokhoven.

Toch huist er ook potentie in het voorstel van de voormalig bewindslieden. Mensen verleiden op een andere school aan het werk te gaan, kan natuurlijk wel, vervolgt Van Bokhoven. Dat gebeurt ook al. Alle schoolbesturen zijn aangesloten bij het Participatiefonds (Pf) dat de kosten van werkloosheid – onder voorwaarden - over besturen verdeelt zodat de financiële risico’s niet op één bestuur drukken wanneer ontslag, bijvoorbeeld door daling van het aantal leerlingen, onvermijdelijk is.
Wie in het primair onderwijs werkte en langer dan een jaar geen baan heeft, is verplicht om mee te doen aan een re-integratietraject van het Pf. Dat helpt de werknemer bij het vinden van een nieuwe baan, al kan die baan ook buiten het onderwijs liggen.

Speeddaten

Sinds afgelopen voorjaar organiseert het Participatiefonds ook speeddates tussen werkzoekenden en schoolbesturen. Inmiddels hebben vijf van deze bijeenkomsten plaatsgevonden in Rotterdam, Zwolle, Arnhem, Utrecht en Den Haag. Voor dit jaar staan nog vier van deze bijeenkomsten op de rol. ,,We horen van onze uitkeringsgerechtigden en werkgevers dat zij het een goed initiatief vinden en vooral van uitkeringsgerechtigden dat ze het fijn vinden eens met werkgevers in gesprek te komen en gehoord te worden’’, zegt Annemarie Ebbendorf van het Participatiefonds. Tijdens iedere speeddate komen er matches tot stand, blijkt uit evaluaties direct na de speeddate. Hoeveel matches uiteindelijk uitmonden in banen en wat voor soort banen dat zijn weet het Participatiefonds op dit moment nog niet. Dit wordt op een later moment nog gemeten.
Het Participatiefonds werkt momenteel aan een uitgebreider plan om meer werkloze leraren weer voor de klas te krijgen. Een mooie ambitie vindt de PO-Raad.

Een andere categorie leraren met bevoegdheid maar zonder klas, is de leraar die ziek thuiszit. Ook het verzuim aanpakken, draagt bij aan het oplossen van het lerarentekort. En daar is zeker nog iets te winnen, vindt de PO-Raad. In het onderwijs is het ziekteverzuim met zo’n vijf procent namelijk relatief hoog. Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van het Centraal Bureau voor de Statistiek en TNO blijkt bovendien dat in 2016 een op de op de vijf werknemers in het primair onderwijs kampt met burnoutklachten. Het verlagen van de werkdruk, een belangrijke oorzaak van dergelijke klachten, kan het verzuim dan ook terugdringen, is de gedachte. Goed hr-beleid met oog voor gezondheid van mensen helpt daarbij, maar de grootste werkdrukverlichting is maar op één manier te regelen, stelt de PO-Raad: door maatwerk waarbij schoolteams zelf kunnen kiezen waar zij behoefte aan hebben. Dat kan (les)materiaal zijn, of meer ondersteunende collega’s, of meer leraren. En daarmee is de cirkel weer rond.

In de media en politiek is momenteel veel aandacht voor alternatieve oplossingen voor het lerarentekort. Ook de PO-Raad neemt verschillende oplossingen voor het lerarentekort onder de loep en reageert op de alternatieven die door anderen soms als ‘het gouden ei’ gepresenteerd worden.