Het lerarentekort in het primair onderwijs loopt verder op en van de lerarenopleidingen komen onvoldoende nieuwe leraren. Scholen richten zich hierdoor ook op andere doelgroepen, zoals zij-instromers. Maar ook deze groep is lastig te bereiken en niet snel genoeg warm te maken voor een overstap naar het onderwijs. Tijd voor een andere aanpak.

Een interview met John Swildens, programmamanager van Klassewerk uit Den Haag.

Wat is er zo anders aan jullie aanpak voor het lerarentekort?

,,Nu is het nog: óf werken in het bedrijfsleven óf het onderwijs in. Maar wij willen het mogelijk maken om die twee meer te kunnen combineren. Dan krijgen we waarschijnlijk meer zij-instromers warm voor het primair onderwijs. Dat doen we onder meer door een opleiding te ontwerpen die meer past binnen een werkend leven en recht doet aan de reeds aanwezige werk- en levenservaring.” En, dit is misschien wel het meest baanbrekend: we willen mensen opleiden voor een bepaald gedeelte van het beroep. Ze worden dan voor een deel van het onderwijs inzetbaar en niet per se voor alles.”

Hoe is dit initiatief tot stand gekomen?

,,We bleken tamelijk succesvol in het vinden van zij-instromers die geïnteresseerd zijn voor het werken in het basisonderwijs. Al ruim 500 mensen hebben in de afgelopen anderhalf jaar onze bijeenkomsten bezocht. Veel van hen zijn op zoek naar een baan met meer maatschappelijke betekenis. Toch zien we dat helaas maar tien procent van die groep uiteindelijk ook kiest voor het onderwijs. Ongeveer dertig procent blijkt al direct niet geschikt voor dit werk. Maar een veel groter deel, zestig procent, is onderweg ergens afgehaakt. Dat is doodzonde. Ze hebben veel kwaliteiten en oprechte belangstelling voor het werk in het primair onderwijs. En ze zijn, gezien de urgentie, keihard nodig. Daarom zijn we gaan kijken hoe we deze groep beter kunnen laten aanhaken.”  

Waarom haken mensen af?

,,We weten dat een deel afhaakt omdat het bijvoorbeeld niet altijd lukt om een volledige pabo-studie naast het bestaande werk en leven te doen.  Voor sommigen past het karakter van de opleiding ook niet goed. Ook heeft niet iedereen de ambitie om voltijd en alleen maar voor de klas te staan. En een deel vindt de teruggang in salaris te groot. Als mensen deels in het bedrijfsleven kunnen blijven werken en deels in het onderwijs, dan is zowel de overstap als de financiële achteruitgang minder groot.”

Wat moet er dan anders?

,,Via de reguliere route komen we niet voldoende tot oplossingen voor het lerarentekort. We zien dat het bijvoorbeeld nodig is om de profielen voor het leraarschap op te rekken. We kunnen veel meer gebruik maken, net zoals in het voortgezet en beroepsonderwijs, van specifieke kennis en interesses van mensen. Dat kan gerealiseerd worden wanneer iemand niet per se alle competenties en kwalificaties van de huidige pabo-opleiding hoeft te bezitten om toch, maar dan in een deelfunctie, voor de klas te kunnen en mogen staan. Mensen opleiden dus, voor een specifiek gedeelte van het beroep. Bijvoorbeeld voor een bepaald vak of leeftijdsgroep. En op het eigen niveau van de instromer. Daarmee breng je een gelaagdheid aan in de basisscholen, van mbo tot hbo en wo opgeleid, met ieder zijn eigen aandachtsgebied, verantwoordelijkheden en taken. Dat vraagt natuurlijk wel om anders organiseren van de basisscholen. En dat is een complexe opdracht, maar volgens de samenwerkende besturen in Den Haag wel een kansrijk onderdeel van de duurzame en structurele oplossing voor de tekorten.” 

Wat betekent dit voor het onderwijs en de opleiding?

,,Onder andere dat de bevoegdhedenstructuur anders zal moeten. Nu is het bijvoorbeeld nog vaak zo dat de leerkracht erbij moet blijven wanneer een gastdocent les komt geven. In ons plan willen we naar de situatie dat deze leraren alleen voor de klas mogen staan. Dan werken we namelijk aan een duurzame en structurele oplossing voor de werkdruk en het lerarentekort. Maar dat betekent natuurlijk ook iets voor de huidige pabo-opleidingen en de huidige schoolleiders en teamleden. We moeten hen ook mee zien te krijgen. Dan zal er op een veel flexibelere manier gewerkt kunnen gaan worden met deze zogenoemde hybride docenten.” 

Hoe pakken jullie het aan en wie is erbij betrokken?

,,Ik maak nu een rondgang langs alle directie overleggen om ze te informeren. En ik nodig ze uit om samen een nieuwe, flexibelere opleiding te ontwerpen. Vanaf de zomer starten we met dat ontwerp. Samen met opleiders aan de pabo’s van De Haagse Hogeschool, Inholland en de Hogeschool Leiden én met zo’n twintig schoolleiders. In december van dit jaar zouden we idealiter kunnen beginnen met opleiden en in het voorjaar van 2020 kunnen de eerste hybride leraren misschien al voor de klas staan. De gemeente Den Haag draagt in belangrijke mate bij aan al deze initiatieven. Ook denk ik dat in partnerschap met het bedrijfsleven kansen liggen. De investering voor hun mensen levert ze, door de combinatie van banen en een ander carrièreperspectief, meer gemotiveerde en breder georiënteerde medewerkers op.” 

Heb je nog een tip voor besturen, gemeenten en schoolleiders?

,,Er gebeurt op dit gebied al veel. Alle G4 steden zijn hier in ieder geval al mee bezig. Sla de handen ineen en hoe het vooral samen. Je hebt onder andere pabo’s, scholen, schoolbesturen en de gemeente nodig om een oplossing structureel vorm te kunnen geven.”