Sinds mijn aantreden bij de PO-Raad, nu ruim twee jaar terug, heb ik honderden bestuurders in het primair onderwijs ontmoet. Online, bij verenigingsbijeenkomsten, op locatie, in de scholen. Ik was altijd weer onder de indruk van de professionaliteit, de ervaring en het grote hart voor het onderwijs van deze mensen. 

De afgelopen jaren zijn er vele nieuwe bestuurders bijgekomen. Vaak uit het onderwijs zelf, als voormalig leraar en schoolleider. Maar ook vanuit andere sectoren, zoals het hoger onderwijs of de zorg. Wat de professionele achtergrond ook is, de betrokkenheid bij het primair onderwijs, bij goede ontwikkelingskansen voor álle kinderen, is voor velen dé reden geweest om bestuurder in het po te worden.

Des te verbaasder – althans in het begin, want je went eraan – was ik over de manier waarop over deze mensen gesproken wordt. Op de social media, in het parlement, in de Hoftoren, tot aan de ministerskamer toe. Bestuurders lijken geen goed te kunnen doen. Ze worden verantwoordelijk gehouden voor alles wat niet goed is in het onderwijs, verantwoordelijkheden moeten bij ze worden weggehaald en die kunnen vervolgens overal worden belegd: centraal, decentraal, het maakt niet uit. Als het maar niet die schoolbesturen zijn.

Verademing

In dat licht is het advies van de Onderwijsraad ‘Een duidelijke positie voor schoolbesturen’ een verademing. Niet omdat schoolbestuurders kritiekloos op het schild worden geheven. Integendeel: het rapport staat vol met concrete aanbevelingen voor het beter functioneren van schoolbesturen en bestuurders. 

Een hele belangrijke: zorg voor interne verbondenheid, ken je scholen en leraren, steun je schoolleiders, sluit aan bij de onderwijspraktijk. En werk meer samen met je collega’s in de gemeente, in de regio, in de aangrenzende domeinen. De verschillen tussen schoolbesturen zijn nog te groot, bijvoorbeeld in de manier waarop de medezeggenschap wordt betrokken bij de besluitvorming. Ook zou er een landelijk beroepsprofiel moeten komen, de al bestaande collegiale bestuurlijke visitatie kan fors worden uitgebreid. Stuk voor stuk waardevolle aanbevelingen.

Verstoorde verhoudingen

De Onderwijsraad is in dit advies uiterst kritisch op de (rijks)overheid en de politiek. Er vallen harde woorden: de verhouding tussen overheid en schoolbestuur is ‘verstoord’ en dat komt onder meer omdat het gedrag van de overheid het goed functioneren van schoolbesturen ‘ondergraaft’. Hier is al langere tijd sprake van, maar zeker de laatste jaren is dat in een stroomversnelling gekomen. Het overheidsbeleid is inconsistent, pakt averechts uit, er zijn ‘voortdurend kortstondige, geïsoleerde beleidsinterventies op steeds wisselende thema’s’. De overheid wordt dringend verzocht te stoppen met allerlei losse subsidies, de subsidieconfetti, omdat het op deze manier steeds moeilijker wordt om duurzaam zorg te dragen voor goed onderwijs voor alle kinderen. 

Beleidsmakers en politici worden bovendien dringend verzocht hun uitingen over onderwijsbestuurders te matigen. Die uitingen zijn systematisch onderzocht door onderwijssocioloog Sietske Waslander. Het leverde een zeer lezenswaardig essay op. Het blijkt dat er nogal tegenstrijdige teksten worden gedebiteerd over schoolbestuurders, soms door één en dezelfde persoon. Een voorbeeld is de verzuchting dat bestuurders zich niet met het onderwijs mogen bemoeien, maar ze zijn tegelijkertijd natuurlijk wel verantwoordelijk voor de kwaliteit. 

Onmisbaar

Al die uitingen leiden wellicht tot een korte termijnsuccesje op de sociale media, maar het draagt alleen maar bij aan een ‘negatief humeur’ en dat pakt improductief en zelfs ondermijnend uit. 

Schoolbesturen zijn ‘onmisbaar’ als knooppunt in het Nederlandse onderwijsbestel, zo stelt de Onderwijsraad. Een goede samenwerking tussen overheids- en onderwijsbestuur is essentieel om de grote uitdagingen in onze sector te lijf te gaan. En daarin hebben overheid én schoolbesturen iets te doen. 

Dit advies laat ons zien wat er nodig is en we kunnen er vandaag al mee beginnen. Ik nodig onze nieuwe minister Mariëlle Paul van harte uit om hier samen met onze leden mee aan de slag te gaan.

Dit blog is een bewerking van een eerdere Linkedin-post.