Het Impactteam corona en onderwijskwaliteit stelt in zijn laatste advies dat de gekozen aanpak en verantwoording van het NPO niet aansluiten bij de onderwijspraktijk. De onderwijsprofessionals en wetenschappers van het team geven ook tips: kansen en aandachtspunten om het NPO tot duurzame onderwijsverbetering te laten leiden. Vijf vragen aan Impactteamvoorzitter Marten Elkerbout.

Het Impactteam corona en onderwijskwaliteit werd in januari 2021 opgericht en bestaat uit toonaangevende wetenschappers en onderwijsprofessionals. Voorzitter is Marten Elkerbout, bestuurder van Stichting Spaarnesant. Het team adviseert de PO-Raad gevraagd en ongevraagd over de gevolgen van de coronacrisis in het onderwijs. De afgelopen maanden leverde het producten en adviezen op en verzorgde verschillende webinars. Vandaag publiceert het Impactteam zijn laatste advies: Impact op onderwijs: Structurele ambities met tijdelijk geld.

Uw nieuwste advies is behoorlijk kritisch op de gekozen aanpak voor het NPO. Het bestrijden van leervertraging met evidence-informed interventies van een menukaart zou geen recht doen aan de complexiteit binnen het onderwijs. Zijn de wetenschappers in het Impactteam niet enthousiast over evidence-informed werken? 
,,We zijn voorstander van wetenschappelijk gefundeerde interventies in het onderwijs, maar het te simplistisch om te denken dat in alle situaties de drieslag ‘schoolscan, menukaart, plan’ werkt. Dat is wel wat elke school aan de start van het NPO moet doen. Daarmee wordt voorbij gegaan aan het feit dat die scholen in hun dagelijkse praktijk al in de weer zijn met interventies en weten welke ze kunnen toepassen in hun context. De manier waarop vervolgens het geld wordt uitgerold is een schot hagel: iedereen evenveel.”

Maar je wilt toch inzichtelijk maken wat je aan het doen bent, waarin je investeert en wat dat oplevert?
,,Zeker. Maar evidence-informed werken betekent ook: gaandeweg kunnen bijsturen. De overheid wil exact weten wat er gaat gebeuren en dat staat haaks op de complexe werkelijkheid van het onderwijs. Daarover zijn wetenschappers en bestuurders in het impactteam het wel eens. De reactie ‘corona, vertraging, inlopen, klaar’, gaat volkomen voorbij aan de aard van de problematiek, de professionaliteit van leraren en schoolleiders en gaat bovendien gepaard met een manier van sturen die niet past bij onze governance.”

Ja, even over die governance. Het advies noemt de aansturing ‘onhelder’. 
,,In ons systeem is het bestuur verantwoordelijk voor de onderwijskwaliteit van scholen. Het zijn ook de besturen die gefinancierd worden en dus verantwoordelijk zijn voor doelmatige besteding van middelen. Maar vanuit het ministerie van OCW werden er rondom de NPO-gelden diffuse signalen afgegeven. Bij het NPO moest ‘het schoolteam’ aan zet zijn. Maar wie is het schoolteam? Alle leraren en de directeur? Al het personeel? De bestuurder ook? 
Dan de rol van de MR. Werd in eerste instantie geschreven dat die ‘instemming’ moest geven, in een latere brief schreef OCW: ‘de MR bepaalt’. Dat is geen medezeggenschap maar zeggenschap. 
Ik heb al de brieven die OCW over het veld uitstortte hierop nagelezen en zowel doel als verantwoordelijkheid zijn gedurende het NPO-traject telkens anders verwoord.
Het is mij volstrekt onduidelijk waarom OCW niet binnen het stelsel blijft. Waarom stuur je de sector op pad met zo’n diffuse opdracht, terwijl je heel goed kunt weten hoe de verantwoordelijkheidsverdeling ligt? Met al deze onduidelijkheden vrees ik aan het slot van het NPO de reactie: zie je wel, er is heel veel geld beschikbaar gesteld en we weten niet wat er precies mee gebeurd is.”

Het advies is ook gericht aan de PO-Raad. Wat verwacht u van ons?
,,Dat ze bij OCW aankaart dat deze manier van sturen niet de manier is waarop de sector is georganiseerd. Dat ze daar vraagt wat er terecht moet komen van deze tijdelijke financiële injectie. En voor de toekomst het gesprek voert over de rol van besturen: wat wil je nu eigenlijk? Dat besturen verantwoordelijk zijn voor inzet van middelen en onderwijskwaliteit? Of wil je het anders, maar welke ingrepen in het stelsel ga je dan plegen?”

Uw team geeft ook advies aan besturen om er samen met scholen voor te zorgen dat het NPO tot duurzame onderwijsverbetering leidt.
,,We moeten blij zijn dat als de nood aan de man is, het kennelijk toch mogelijk is middelen vrij te maken voor de sector PO. Dat is goed nieuws. We kunnen in deze periode dus dingen doen die we voorheen niet konden. En als we dat verstandig aanpakken, zijn er ook duurzame effecten mee te behalen. De onhelderheden van het NPO bieden namelijk ruimte voor een eigen invulling. En besturen benutten die ruimte. Daarbij constateren wij dat het van belang is dat besturen samen met hun scholen zelf invulling geven aan het NPO, dat ze aansluiten bij de eigen context en uitgaan van de eigen koers en ambities voor de toekomst.
Daarbij wil ik wel opmerken dat door die incidentele middelen ons grootste probleem, het personeelstekort, nog veel pregnanter is geworden. Dat vraagt om een langere adem en aanpak. De po-sector is een korte tijd rijk en daarna weer arm. Als we een langetermijnvisie willen ontwikkelen op onderwijskwaliteit, dan is daar een langetermijnfinanciering bij nodig.”

Lees hier het Impactteamadvies Impact op onderwijs: Structurele ambities met tijdelijk geld