In juli stuurden onderwijsministers Wiersma en Dijkgraaf een brief over de aanpak van het lerarentekort naar de Tweede Kamer. De Sectorrapportage 2022 laat zien dat het tekort aan leraren en schoolleiders nog steeds toeneemt. Wat betekent dat in de praktijk? Annemarie Trouw, bestuurder van negen scholen van stichting Atlant Basisonderwijs in Velsen, vertelt.

“Met 80 procent van de mensen moeten we 100 procent van onze opdracht doen”, steekt Annemarie Trouw van wal. “Hoelang kunnen we dit nog blijven doen als het systeem kraakt? Ik maak me grote zorgen over het tekort aan leraren en andere onderwijsprofessionals. Ik weet dat iedereen in het onderwijs nu al het maximale doet. Als we met zijn allen concluderen dat dat niet genoeg is, dan moeten we aandacht, tijd, energie en mogelijk ook geld gaan herverdelen.”

Verborgen tekorten

Het onderwijs heeft de grootte van het lerarentekort jarenlang verstopt, zegt Trouw. “Juist omdat we met kinderen werken, doen we op scholen het maximale voordat we zeggen: ‘nu kan het echt niet meer’. We gaan al heel lang over onze grenzen heen. Op de ene school staat een onderwijsassistent voor de klas, op de andere een student die te snel is gevraagd om zelfstandig les te geven. Of we zetten degene die zich bezighoudt met onderwijsontwikkeling of passend onderwijs voor een groep. Collega’s werken ook langdurig te veel terwijl dat thuis geen goede balans oplevert. Ik maak me zorgen dat jongere collega’s zullen afhaken en verdwijnen uit het onderwijs.” Veel ouders realiseren zich dit niet en denken dat de problemen wel meevallen, denkt Trouw: “Je kunt je kind ’s ochtends nog steeds gewoon naar school brengen. Er staat altijd iemand voor de klas.”

Samenwerking in de regio

Om de gevolgen van het lerarentekort zo goed mogelijk het hoofd te bieden, werkt Trouw nu met haar bestuur samen met twee andere besturen in de regio. “We willen samen optrekken, meer dan we nu al doen binnen de RAP-regio. Het tekort treft ons allemaal en we leren samen hoe we daar het beste mee kunnen omgaan. Dat is volgens mij redelijk uniek. Hoewel we allemaal dezelfde opdracht hebben, namelijk het beste onderwijs verzorgen voor leerlingen, zijn veel besturen toch elkaars concurrenten.” Die concurrentie wringt met de gezamenlijke opdracht: “Een leraar bij mij erbij, is bij een ander een minder. Zo werkt het nu eenmaal. Er zijn geen leraren die werkloos op de bank zitten te wachten totdat wij gaan bellen.”

Nieuwe schoolweek

Trouw deed samen met haar collega-bestuurders onderzoek onder alle leerkrachten en ouders van hun scholen naar mogelijke oplossingen. “Het onderwijs is ingericht op het feit dat kinderen vijf dagen per week naar school gaan. We wilden onderzoeken hoe we dit anders kunnen organiseren. Helaas ging ons onderzoek meteen een eigen leven leiden onder de naam ‘vierdaagse schoolweek’. Terwijl wij het ‘de nieuwe schoolweek’ hadden genoemd. We hebben met elkaar een heel statisch beeld van wat onderwijs is, namelijk een klaslokaal met een leraar, een groep kinderen en een bord. Waarom zou dat niet anders kunnen? Omdat we in het onderwijs nu eenmaal niet de instroom kunnen bepalen, moeten we slimme organisatieoplossingen verzinnen voor het tekort aan mensen.”

Flexibel

Ook het flexibeler maken van banen in het onderwijs wordt door de drie samenwerkende besturen onderzocht. “Dat doet een groep van directeuren. We kregen terug van collega’s dat ze best meer willen werken, maar dat ze bijvoorbeeld ook een keer in week hun eigen kinderen naar school willen brengen. In het onderwijs moet je als leraar er altijd om acht uur zijn. We kijken nu hoe we bijvoorbeeld met shifts meer ruimte voor onze medewerkers kunnen maken.”
De bestuurders van de drie besturen bekijken op hun beurt waar er ruimte zit in wet- en regelgeving. “Zoals we het nu in het onderwijs doen, gaan we de tekorten niet oplossen. We moeten echt met andere antwoorden komen. Samen met de raden van toezicht en de gemeenschappelijke medezeggenschapsraden (GMR’en) bespreken we daarom waar we mogelijk gaan afwijken van de regels.”

Schoolleiderstekort

Niet alleen leraren, maar ook schoolleiders zijn moeilijk te vinden, weet Trouw. “Daar hebben we de afgelopen jaren gelukkig wel op geanticipeerd. We hebben een kweekvijver ingericht, maar iedereen die deelnam aan het traject is nu al actief in de rol van schoolleider. We hadden niet verwacht dat dat zo snel zou gaan. Daarom zijn we nu alweer aan het kijken wie interesse heeft in een leidinggevende functie. En hoewel ik de beloning voor schoolleiders niet in verhouding vind staan tot de werkzaamheden, zijn die mensen er zeker. Het salaris is voor hen niet leidend.”

Vertrouwen

Trouw pleit tot slot voor meer vertrouwen in het onderwijs. Niet alleen als het gaat om het lerarentekort, maar ook op andere thema’s. “Vertrouw erop dat wij het belastinggeld goed besteden. Iedere beleidsperiode komt er een nieuw gezicht die op een nieuw onderwerp zijn of haar punt wil maken. Als dat nu eens zou stoppen! Kom met een plan voor vijftien jaar. Geef ons de ruimte. Uiteraard zijn wij dan keihard verantwoordelijk voor de uitvoering. Dat snap ik, daar ben ik ook voor als bestuurder. Je mag mij afrekenen op onze prestaties.”

Lees meer over de Sectorrapportage.