“Deze periode geeft niet alleen een boost aan het gebruik van digitale leermiddelen, maar ook aan de doorontwikkeling ervan.” Stephan de Valk, directeur van GEU, de brancheorganisatie voor aanbieders van leermiddelen, toetsen en educatieve dienstverlening in Nederland, ziet hoe de markt van digitale leermiddelen door de coronacrisis een impuls heeft gekregen.

Om scholen tijdens die periode zo goed mogelijk te ondersteunen stelden educatieve uitgeverijen hun digitale aanbod tot het einde van dit schooljaar kosteloos beschikbaar. Leerlingen kunnen er gratis thuis mee werken en leraren worden met gratis webinars voorzien van extra informatie en tips.

Tijdelijk gratis aanbod

Van een pdf met een werkboek tot software om mee te oefenen: al vanaf het begin van de coronacrisis helpen educatieve uitgeverijen scholen aan digitaal lesmateriaal. “Scholen die hiervoor met een papieren methode werkten, kregen direct toegang tot de bijbehorende digitale leermiddelen. Denk aan adaptieve software, interactieve oefeningen via apps, uitlegvideo’s en een digitaal werkboek. Sommige uitgeverijen kozen er zelfs voor om tijdelijk al hun digitale lesmateriaal voor alle scholen beschikbaar te stellen. Ook is dit materiaal meteen geschikt gemaakt voor thuisgebruik”, vertelt De Valk.

“Het is natuurlijk nog onduidelijk hoe komend jaar er als gevolg van de crisis uit gaat zien. Blijft het een hybride situatie of kunnen leerlingen weer volledig naar school? We raden scholen aan om rekening te houden met beide scenario’s en daarop hun leermiddelenkeuze voor na de zomer te baseren. In veel gevallen zal dit betekenen: een digitaal leermiddel of een leermiddel met een aanzienlijke digitale component.”

We zijn naar benieuwd wat voor scholen goed werkt en wat de aandachtspunten zijn, met name als het gaat om digitale onderdelen van de methodes

Innovatie digitale leermiddelen

Door het gratis beschikbaar stellen van digitale leermiddelen is het gebruik ervan in deze crisistijd fors toegenomen, zien uitgeverijen. “Dat is een enorme stimulans om te innoveren en de leermiddelen door te ontwikkelen”, stelt De Valk. “Daarom pleiten wij voor meer wetenschappelijk onderzoek naar het onderwijskundig effect van digitaal lesgeven. Zo zijn we benieuwd wat voor scholen goed werkt en wat de aandachtspunten zijn, met name als het gaat om digitale onderdelen van de methodes. Welke delen worden veel of weinig gebruikt? Hoe worden ze ingezet? Waar lopen leraren en leerlingen tegenaan? Die inzichten kunnen we in de toekomst goed gebruiken. Ook als het gaat om gepersonaliseerd leren via adaptieve leermiddelen, waar uitgeverijen nu volop mee bezig zijn.”

Aandachtspunten online lesgeven

Wat De Valk nu al van uitgeverijen en scholen hoort, is dat het oefenen van methodes op afstand goed gaat, maar dat het geven van instructies lastiger is. “Scholen lopen er tegenaan dat het digitale materiaal niet specifiek voor lesgeven op afstand is ontwikkeld. Het is gemaakt om de interactie tussen de leraar en leerling te ondersteunen. Leerlingen missen de instructies in de klas. Niet alleen de uitleg, maar ook het samen bespreken, hardop denken en op elkaar reageren. Daar kunnen uitgevers bij de doorontwikkeling van leermiddelen rekening mee houden. Op dit moment zijn de scholen gedeeltelijk weer open, dus kan ik me voorstellen dat zij de kostbare tijd in de klas gebruiken voor instructies en dat leerlingen thuis via adaptieve leermiddelen oefenen.”

Een ander aandachtspunt in deze periode is de veiligheid van digitale materialen: “Daar moeten we allemaal heel alert op blijven. Onder andere de PO-Raad en de GEU hebben ongeveer vijf jaar geleden een privacyconvenant opgesteld. De essentie hiervan is dat de school bepaalt hoe persoonsgegevens worden verwerkt. Gedetailleerde afspraken over welke gegevens van de leerlingen worden uitgewisseld en met welk doel dat gebeurt, leggen scholen en uitgevers samen vast in verwerkersovereenkomsten. Alle uitgeverijen die lid zijn van de GEU voldoen aan het convenant. Dat betekent dus dat alle leermiddelen van onze uitgeverijen helemaal veilig zijn”, legt hij uit.

Waarborging privacy

“Ons doel voor de toekomst is dat alle partijen die in het onderwijs actief zijn dit convenant ondertekenen. Helaas hebben de grote internationale technologiebedrijven dat tot op heden niet gedaan. Nu videotools zo intensief worden gebruikt, vinden wij het extra belangrijk om hier aandacht voor te vragen. Scholen kunnen niet onbezorgd met programma’s als Google Classroom, Microsoft Teams of Zoom werken als ze niet zeker weten dat de privacy wordt gewaarborgd. Dit blijft dan ook een van onze belangrijkste aandachtsgebieden. Werken met digitale leermiddelen is alleen verantwoord wanneer de privacy van zowel leerling als leraar gegarandeerd is.”

Ondersteuning uitgeverijen

Uitgeverijen proberen scholen met dit soort informatie en gerichte adviezen zo goed mogelijk bij te staan. De Valk: “Zij hebben op hun websites een speciale ‘coronapagina’ met advies en informatie over de leermiddelenkeuze voor het komende schooljaar, het aanbieden van onderwijs op afstand en de herstart onder de nieuwe, soms zeer uitdagende, omstandigheden. Ook houden ze live-webinars over onderwerpen die hiermee te maken hebben, zoals prioriteiten stellen. Nu scholen minder effectieve onderwijstijd hebben, moeten zij keuzes maken in hun leerdoelen. Uitgeverijen maken inzichtelijk welke onderdelen van de methodes het meest belangrijk zijn en wat je eventueel kunt overslaan. Daarnaast geven ze advies over het gebruik van toetsen, een onderwerp waar nu veel vragen over zijn. Een belangrijke algemene suggestie is bijvoorbeeld om toetsen formatief te gebruiken, zodat je daar het vervolgonderwijs op kunt afstemmen.”

Adviezen op verzamelwebsite

Meer handige informatie vinden scholen op de website weeropschool.nl. “GEU werkt nauw samen met het Ministerie van OCW, de PO-Raad en Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO). Via deze website geven zij scholen handvatten en aanbevelingen. Hoe richt je je onderwijs in en hoe geef je instructie op afstand? Hoe werk je samen met collega’s en hoe laat je leerlingen samenwerken? Welk digitaal lesmateriaal kun je gebruiken? Hoe ga je om met toetsen? Dit soort vragen worden uitgebreid behandeld. Verder vind je er een handig overzicht van toepassingen, leermiddelen, leveranciers en inspiratie van andere bronnen.”

Gebruik in de toekomst

Dat scholen alle ondersteuning waarderen, blijkt uit het aantal bezoekers van de websites en webinars, vertelt De Valk. “De websites van uitgeverijen hebben honderdduizenden unieke bezoekers en miljoenen views. Aan de webinars namen tot nu toe duizenden mensen deel. Scholen winnen zorgvuldig informatie in en verkennen in korte tijd alle mogelijkheden van digitaal werken. Wij hopen dat ze die kennis en ervaring meenemen naar de toekomst. En dat zij digitale leermiddelen in het nieuwe schooljaar net zo enthousiast blijven gebruiken. Ik denk dat veel leraren nu pas echt ervaren wat de toegevoegde waarde voor het leerproces is.”