Het wie van veranderen: hoe sta jij erin?

Wie gaan er veranderen? En wie zijn er bij de verandering betrokken? Allebei goede vragen, maar dan vergeten we er nog één: wie ben je zelf in het hele veranderproces? Het is belangrijk om alle ‘wie-en’ te benoemen, zegt veranderexpert Marco de Witte. “Want alle ‘wie-en’ samen zorgen ervoor dat een verandering ook echt impact heeft.”

Misschien een open deur, maar het begint met intrinsieke motivatie, met de wil in jezelf om in beweging te komen. “De veranderaar moet zelf uiteraard overtuigd zijn van de verandering, van het ‘waarom’”, licht De Witte toe. “Want hoe kan hij of zij anderen anders enthousiasmeren? Maar ook belangrijk: hoe zitten de mensen die het direct aangaat erin? Willen zij in actie komen? Het is belangrijk om hier een goed beeld van te krijgen, zodat je weet wie de ambassadeurs van je project kunnen zijn. En waar de eventuele weerstand zit, zodat je daarop kunt anticiperen.”

Lokaal experimenteren

Bij ICT-veranderingen moet je verkennen hoe iets landt in het ‘systeem’, zegt De Witte. De ene school is de andere niet; de context, mensen, wensen en omstandigheden zijn verschillend. “Je kunt niet zomaar ervan uitgaan dat een oplossing die voor school X goed is, ook goed is voor school Y. Dat is helaas wel wat er vaak gebeurt.” Een voorbeeld? “Binnen de school loopt er een ICT-pilot die extra aandacht en geld krijgt. Dan draait het een tijdje en zegt het schoolbestuur: leuke pilot, goed resultaat, nu gaan we het uitrollen. Maar dan kom je op het punt dat het op iedere school weer net anders werkt. En dan?”

Zijn pilots dan bij voorbaat kansloos? “Nee, dat niet. Lokaal experimenteren en ervaringen uitwisselen is zinvol, maar je kunt niet zomaar een idee of concept overplanten. Techniek standaardiseer je, maar het gebruik ervan niet”, vervolgt De Witte. “Je kunt natuurlijk leren van elkaar, maar je kunt een verandering niet beheersen en plannen van a tot z. Ga je experimenteren met ICT in het onderwijs? Dan moet het mogen mislukken.”

Dat is soms best een ding, weet De Witte, want iedereen wil het liefst succesvol zijn. Toch benadrukt hij dat er waardering moet zijn voor mensen die proberen, ongeacht de afloop. Zo blijft de boel in beweging en kan er daadwerkelijk een verandering plaatsvinden.

Voorop gaan in verandering

Even terug naar de ‘wie-en’ in het veranderproces. Hoe moet je ‘veranderteam’ eruit komen te zien? “Je werkt snel en flexibel met een klein veranderteam. Hierin moeten dan wel mensen zitten met veel invloed en netwerk, ook weer met het oog op hun ambassadeursrol. En luister zeker ook naar kritische geluiden in de organisatie. Stel je open op en vraag deze collega’s bijvoorbeeld om mee te denken over mogelijke oplossingen voor hun bezwaren. Alleen ja-knikkers om je heen werkt niet.”

En last but not least bij de wie-vraag: jezelf als veranderaar. Verandering is een voornemen waar je jezelf aan moet binden, vindt De Witte: “Je wilt niet dat je eigen commitment een soort nieuwjaarsvoornemen is dat vervliegt. Je moet in het hele veranderproces nooit uit het oog verliezen dat je zelf voorop gaat in de verandering. Je geeft zelf het voorbeeld en je wordt met jezelf geconfronteerd; met het geloof in jezelf en de omgang met weerstand. Dát is het echte proces”, concludeert de verander-expert.

‘It is easier to act yourself in new ways of thinking, than to think yourself in new ways of action!’