Lesobservatie-instrument: Kijkwijzer en checklist Noordelijk Onderwijsgilde

Lesobservatie-instrument gebaseerd op handelingsgericht werken en inzichten uit orthopedagogie

Inleiding

Het Noordelijk Onderwijsgilde is een opleidingsinstituut van Effectief Onderwijs. Binnen het Noordelijk Onderwijsgilde wordt scholing op maat ontwikkeld voor (en in samenwerking met) leerkrachten, assistenten, interne begeleiders en managementteamleden in het specialistisch en passend onderwijs. 

Doel

In samenwerking met de scholen is passend beleid gemaakt voor structurele professionalisering, om het vakmanschap van onderwijspersoneel te stimuleren, met als doel: goed onderwijs voor speciale leerlingen. De professionaliseringsstructuur wordt bij voorkeur gekoppeld aan de kwaliteitszorg van scholen als aan het personeelsbeleid en het scholingsbeleid. Belangrijke instrumenten hierbij zijn de checklist voor leerkrachten en de kijkwijzer voor collega’s, begeleiders en leidinggevenden, met daarin bekwaamheidseisen voor goed vakmanschap. Deze bekwaamheidseisen (gebaseerd op inspectiekader en actuele wetenschappelijke inzichten) vormen de basis van de praktijkgerichte scholing.

Wat wordt gemeten?

De instrumenten van het Noordelijk Onderwijsgilde zijn expliciet gericht op het (voortgezet) speciaal onderwijs, het speciaal basisonderwijs, het praktijkonderwijs en het regulier (passend) onderwijs. De checklists en de kijkwijzers zijn gebaseerd op de meest recente inspectiekaders, actuele wetenschappelijke inzichten en de bekwaamheidseisen van de Onderwijscoöperatie, voorheen de SBL competenties. Alle competenties en professionele vereisten die vanuit het inspectiekader kunnen worden geformuleerd, zijn vertaald naar vaardigheden voor leerkrachten en assistenten/ondersteuners. De onderwerpen van de checklist en kijkwijzer wisselen jaarlijks en zijn terug te leiden naar de inspectiekaders en opgemaakte structuur. Per schooljaar wordt op schoolniveau de kwaliteit per thema (onderwijsdomein) gecheckt. Met de checklist en kijkwijzer wordt de ‘kwaliteit’ van leerkrachten per thema gewaardeerd, met een score op een vierpuntschaal. De scholingsmodules van het daaropvolgende schooljaar sluiten hierop aan en geven leerkrachten de gelegenheid zich verder te bekwamen.

Proces

Het Noordelijk Onderwijsgilde vraagt de scholen, maar ook de individuele cursisten hun doelen en ambitieniveau aan te geven. Deze ambitie ligt aan de basis van het gewenste kwaliteitsniveau, weergegeven in kwaliteitskaarten per onderwijsdomein. Deze kwaliteitskaarten zijn vertaald naar bekwaamheidseisen voor het personeel; aantoonbare competenties om de afgesproken kwaliteit te behalen. De bekwaamheidseisen komen terug in een checklist waarmee onder andere leerkrachten de eigen bekwaamheid kunnen scoren, als in de kijkwijzer aan de hand waarvan collega’s, begeleiders of leidinggevenden klassenbezoeken kunnen doen en gesprekken kunnen voeren. Met de inzet van dit instrumentarium kan de onderwijskwaliteit per onderwijsdomein op individueel niveau worden gewaardeerd. Omdat er aan elk domein scholing is gekoppeld, kunnen collega’s vervolgens hun vakmanschap gericht bijsturen. Bij voorkeur wordt er elk jaar opnieuw doelen gesteld, gemeten en geprofessionaliseerd. Zo wordt de structurele professionalisering in de praktijk gerealiseerd. De scholing is er voor leerkrachten op de niveaus van starter, basisbekwaam, vakbekwaam en meesterschap (post-master niveau) en voor de andere functiegroepen is er de keuze uit een praktische of meer verdiepende scholing.

Relatie instrumenten en scholing

De checklists en kijkwijzers vormen de start van het professionaliseringstraject. Op basis van de uitkomsten, wordt er per collega een passende scholing gekozen. Vrijwel elke scholing start met de resultaten van de checklist (zelfbeoordeling) en een eigen videofragment van een relevante onderwijssituatie op basis waarvan specifieke persoonlijke doelen worden bepaald. Op basis van de door de cursist gestelde doelen, volgt een scholingsperiode waarin de inhoud van de scholing wordt gekoppeld aan de toepassing in de praktijk. Deze toepassing wordt gerealiseerd door het uitvoeren van verschillende praktische opdrachten waarin de cursist de eigen competentie aantoont. De scholing wordt afgesloten met bijvoorbeeld een nieuwe video, een presentatie of product, die door medecursisten en de docent van het Noordelijk Onderwijsgilde van feedback worden voorzien. Ook scoren de cursisten wederom de checklist, om zelf te bepalen welke ontwikkeling men heeft doorlopen. De cursist kan alle feedback in een persoonlijk digitaal portfolio opnemen, waarmee de eigen competentie in kaart wordt gebracht.

Externe validering

De checklists en kijkwijzers zijn gebaseerd op gevalideerde instrumenten (bekwaamheidseisen onderwijscoöperatie, toezichtkader leerkrachtvaardigheden inspectie, (nieuwe) toetsings- en waarderingskader inspectie, wetenschappelijke instrumenten, zoals bijvoorbeeld de Interactiewijzer of CLASS). De instrumenten zelf zijn niet extern gevalideerd. De scholing die op basis van de bekwaamheidseisen zijn ontworpen zijn wel gevalideerd door registerleraar of voor managementteamleden door het schoolleidersregister.

Tijdsbeslag en kosten

Een standaard scholingsmodule uit het professionaliseringstraject (van het invullen van een checklist tot de scholing met bijbehorende praktijkopdrachten) vergt van een cursist 40 uur aan studielast. Er zijn echter ook scholingen in de vorm van bijvoorbeeld een e-learning of masterclass met een studielast van 2 tot 4 uur. De prijs voor een scholing is afhankelijk van de opzet, de omvang en het aantal deelnemende scholen. Veelal kopen groepen scholen gezamenlijk een scholingspakket in. Inschrijving voor een scholing kan echter ook op individuele basis. De prijs voor een standaard scholingsmodule is circa €759,- per cursist, voor vijf bijeenkomsten (inclusief toonaangevende experts als gastspreker/ docent, het gebruik van checklist, kijkwijzer, e-learning (ter voorbereiding op de scholing), catering, faciliteiten, materialen en veelvuldige feedback van (gast)docenten).

Lesobservatie-instrument: Kijkwijzer en checklist Noordelijk Onderwijsgilde