Stichting Quadraten hield zich de afgelopen tijd veel bezig met de vraag ‘Hoe komt ons onderwijs er de komende jaren uit te zien?’ De ontwikkeling van een nieuw portfolio is hier onderdeel van. Een nieuw portfolio heeft namelijk grote gevolgen voor de manier waarop het onderwijs wordt ingericht, en vice versa. Quadraten wil dat het nieuwe portfolio bijdraagt aan kernwaarden als talentontwikkeling van kinderen, het bieden van leerlinggericht onderwijs en het bevorderen van de samenwerking tussen de scholen.

Projectleider Jan van der Veen: “Voordat we ons nieuwe portfolio kiezen of ontwikkelen, willen we eerst weten hoe kinderen het beste leren en hoe je de motivatie en het eigenaarschap van kinderen daarbij benut.” Het onderwijs van nu richt zich veel meer op de specifieke leerbehoefte van iedere leerling dan het onderwijs van tien of twintig jaar geleden. Dat vraagt om een andere manier van werken, volgens Jan: “De veranderingen in het onderwijs vragen veel van de kennis en vaardigheden van de leraar. De lossere omgang met methoden vraagt om goed inzicht in het werken met leerlijnen en biedt ruimte voor andere (digitale) werkvormen. Hoe verwerk je bijvoorbeeld leerresultaten in adaptieve software goed in een portfolio?”

Aan-uitknopje

Jan is ervan overtuigd dat kinderen beter leren als je aansluit bij hun intrinsieke motivatie. “Ieder kind is uniek en het is jouw uitdaging als leraar om het aan-uitknopje te vinden. Is een leerling gemotiveerd, dan is hij of zij betrokken en helpt mee in het eigen leerproces. Het kindgerichte onderwijs dat we willen bieden, is gericht op het ontwikkelingsvermogen en talentontwikkeling van de leerling. We willen hem of haar helpen om te (leren) leren.”

Digitaal of fysiek portfolio

Meer kindgericht onderwijs roept ook vragen op. “Kindgericht leren is niet een synoniem van individualistisch leren. Groepsactiviteiten en samenwerking zijn ook belangrijke elementen in het kindgerichte leerproces. Welke doelen en werkvormen passen daar eigenlijk bij en hoe maak je het eigen leerproces zichtbaar?” Deze vragen waren de aanleiding voor de innovatievraag van Quadraten.

“Een portfolio is een mooie manier om een leerling in dit proces te volgen. Het hoeft zeker niet uitsluitend een digitaal portfolio te worden”, geeft Jan aan. “Digitalisering biedt mogelijkheden op het gebied van adaptiviteit, creativiteit en interactie. Die mogelijkheden willen we graag verkennen en benutten. Maar het portfolio is vooral een concrete weergave van de ontwikkeling van de leerling. De inhoud, het vastleggen en de presentatie daarvan kan op verschillende, creatieve manieren. Digitaal is dan slechts één van de mogelijkheden.”

Onze leraren bepalen de kwaliteit van het onderwijs en daarom betrekken we hen heel nauw bij deze onderwijsontwikkeling.

Jan van der Veen

Samenwerking

Binnen dit project gaat niet één team, maar gaan twaalf teams samenwerken. Jan: “Ik krijg energie als we samen praten over het ideale onderwijs en ik het enthousiasme van leraren en leerlingen zie. Als het onderwijs moet veranderen, dan ligt de sleutel bij de leraar, samen met de leerlingen.”

In drie centrale bijeenkomsten bespreken de twaalf scholen samen wat ze willen bereiken met betrekking tot hun portfolio. Een externe partij, Cedin, begeleidt de scholen hierin. Er wordt gekeken naar onderwijsontwikkeling, de rol van het porfolio daarin en de speerpunten van de school. Daarna worden de scholen verdeeld in drie subgroepen op basis van gelijke ontwikkelplannen en aandachtspunten. Het derde en laatste traject is modulair en optioneel. Hierin wordt gekeken naar welke vragen nog openstaan en welke scholing daar bij past. Jan: “Dat kan bijvoorbeeld zijn ‘hulp bij kindgesprekken’ of een module meer gericht op rapportage of het betrekken van de ouders. Dit is afhankelijk van specifieke behoeftes en expertise van leerkrachten.”

Niet meer op een eiland

De motivatie van Jan voor deze innovatie begint bij zijn eigen rol als leraar, vertelt hij. “Ik heb vijfentwintig jaar voor de klas gestaan. Ik was altijd al op zoek naar nieuwe, in mijn geval vaak digitale, werkvormen die aansloten bij de intrinsieke motivatie van kinderen. Het is goed om te zien dat we nu een gedeelde visie binnen meerdere schoolteams hebben en niet meer ‘alleen op een eiland’ zitten.”