Niet eerder ging er in zo’n korte tijd zoveel geld naar het primair onderwijs. Maar hoe mooi dit ook klinkt, de praktijk toont een weerbarstiger beeld. Een woud aan bestedingsvoorschriften en regels maakt een goede inzet van deze, veelal incidentele, middelen onnodig complex. Reden te meer om te komen tot effectievere vormen van financiering. Aan het woord Reinier Goedhart, beleidsadviseur bekostiging en financiën bij de PO-Raad. 

,,Laat ik beginnen met een voorbeeld rondom professionalisering”, zo trapt Goedhart af. ,,Daar is regulier budget voor vanuit de lumpsum en voor een deel zijn hier ook cao-afspraken over gemaakt. Dan zijn er ook nog doelbudgetten voor professionalisering en startende leraren, werkdrukvermindering, professionalisering van basisvaardigheden, subsidie basisvaardigheden én de lerarenbeurs. Maar hoe verhouden al deze doelfinancieringen zich tot elkaar? Welke professionalisering komt ten laste van welk budget? Dat is volstrekt onduidelijk. En dan heb ik het niet eens over de verschillende voorwaarden rondom besluitvorming en verantwoording. Bij de ene financiering moet de GMR worden betrokken, dan alleen de MR, weer een ander alleen de PMR, soms is het team aan zet en soms is er helemaal geen medezeggenschap betrokken. Dit noemen wij de subsidieconfetti en governancespaghetti, waarbij het allemaal zo onoverzichtelijk wordt dat iedereen maar zijn eigen plan trekt.” 

Basisvaardigheden: een kerntaak van het onderwijs

,,Er lijken ook nog wat haken en ogen te zitten aan de bekostiging van de basisvaardigheden per 1 januari 2025. Deze extra middelen worden niet toegevoegd aan de lumpsum, maar het wordt ook geen subsidie. Het gaat dus om een nieuw te ontwikkelen financieringsvorm."

Goedhart vervolgt: ,,Eigenlijk is het best opmerkelijk dat er een apart ‘potje’ komt voor basisvaardigheden, met specifieke bestedings- en verantwoordingsvoorschriften. Het aanleren van de basisvaardigheden is een kerntaak van het onderwijs. Dit wordt nu dus al bekostigd vanuit de lumpsum, en daarom zouden extra middelen ter verbetering van de basisvaardigheden logischerwijs ook via de lumpsum bekostigd moeten worden. Want als extra bekostiging voor verbetering van de basisvaardigheden via een aparte financieringsvorm komt, hoe verhouden die zich dan tot de reguliere bekostiging die ook gericht is op basisvaardigheden? Dat wordt in de praktijk best ingewikkeld.”  

Ruimte voor maatwerk

,,En dan natuurlijk nog het uitgangspunt om te zorgen dat het geld terecht komt waar dit het hardst nodig is. In de eerste ronde van de subsidieregeling masterplan is er gekozen voor een loting. Daar is al het nodige over gezegd en geschreven. Om middelen zo doelmatig mogelijk in te zetten is er maatwerk nodig. Dit regel je niet landelijk vanuit de politiek, maar door schoolorganisaties de ruimte te geven om, in samenspraak met bestuurders, schoolleiders en de (G)MR, lokaal keuzes te maken en de middelen te verdelen.  

Lange adem

Goedhart vervolgt: ,,Ik zie ook veel schoolorganisaties worstelen met de hoeveelheid eenmalig geld. Het aanpakken van de grote uitdagingen in de sector vraagt om een lange adem én om voldoende onderwijsprofessionals. En zoals we allemaal weten zijn die schaars. En natuurlijk zijn mogelijke bovenmatige reserves van schoolorganisaties niet goed voor de leerling. Maar dat reserves toenemen, betekent niet dat scholen het niet nodig hebben. Dit benadrukt dat de context zo ingewikkeld is dat eenmalig geld dat binnen een kort tijdsbestek doelmatig besteed moet worden ten tijde van een lerarentekort lastig blijkt.’’ 

Minder doelfinanciering, meer ruimte voor scholen

,,Ik zie dat we in een tijdsgewricht zitten waar er veel geld beschikbaar komt, maar er weinig vertrouwen lijkt te zijn. Den Haag geeft steeds meer gefragmenteerd, en per beleidsthema, sturing aan hoe en waaraan het geld binnen de scholen moet worden uitgegeven. Deze sturingsoverladenheid maakt het nog ingewikkelder om het geld doelmatig uit te geven. Niet voor niets pleit de PO-Raad in de sectorrapportage, in navolging van een advies van de Onderwijsraad, om terughoudend te zijn ten aanzien van doelfinanciering. Ook zou er meer ruimte moeten komen om het geld anders te mogen besteden, bijvoorbeeld aan schoolgebouwen.”

Goedhart rondt af: ,,Natuurlijk is het ingewikkeld om uit te leggen. Investeringen in onze sector zijn hard nodig en wij zijn dankbaar dat de politiek investeert. Maar we bevinden ons in een vacuüm van enerzijds veel geld en veel verwachtingen, en anderzijds minder vertrouwen, hoge werkdruk en een enorm lerarentekort.’’