Het waren geen moeilijke dagen voor de ministers Wiersma en Dijkgraaf toen zij vorige week hun eerste OCW-begroting verdedigden in de Tweede Kamer. Sterker nog, de bewindslieden kunnen terugkijken op een plezierig debat. Logisch natuurlijk: er is veel extra geld beschikbaar en veel plannen zitten nog in de pijplijn. Of de Haagse werkelijkheid matcht met de dagelijkse praktijk, is de vraag.

Bij minister Wiersma werd in het debat meer dan eens duidelijk dat hij tussen 2017 en 2021 actief was als Kamerlid en dat die rol hem paste als een oude jas. Zo beaamde hij de stelling van D66-Kamerlid Van Meenen dat de hoeveelheid geld dat omgaat in het onderwijs zo fors is dat je ook met tijdelijk geld vaste contracten kunt regelen.

Financiële deugdelijkheid

De praktijk is echter dat schoolbesturen door de Onderwijsinspectie worden getoetst op hun financiële deugdelijkheid en dus een tik op de vingers kunnen verwachten als ze dit op grote schaal doen. Die inspectie valt onder de verantwoordelijkheid van diezelfde minister Wiersma en moet strenger gaan optreden van de bewindsman.

Zo zijn er meer voorbeelden waaruit blijkt dat minister Wiersma meer politicus lijkt dan bestuurder. Soms met een knipoog – CDA-Kamerlid Peters en zijn PVV-collega Beertema werden ook vanuit ‘Vak-K’ mild op de hak genomen vanwege hun verzoek om een mobieltjesverbod – maar vaker omwille van het doel om meer macht bij het departement te leggen.

Cao-perikelen

D66 gaat daarin voorlopig het verst: die partij vindt dat het funderend onderwijs tot één cao moet komen en dat de bonden daarover moeten onderhandelen met minister Wiersma. De ‘gedecentraliseerde besturen’ (waaronder de PO-Raad) hebben de politiek te ver op afstand gezet van de praktijk, aldus Van Meenen. 

Ook hier won de politicus Wiersma het van de bestuurder: ofschoon de minister eerst tegenwierp dat het verzoek een lopend proces verstoort waarin hij met PO-Raad, VO-Raad en bonden tot afspraken probeert te komen over één cao, verzocht hij Van Meenen ook om de motie tot het eind van het jaar aan te houden ‘als stok achter de deur’. Hoe verstorend dit verzoek van Wiersma is voor de werkagenda die dit voorjaar is afgesproken in het nieuwe Onderwijsakkoord, moet nog blijken.

Andere maatregelen die bij de begrotingsbehandeling ter sprake kwamen, halen eveneens meer invloed naar de Hoftoren: zo wordt er een aparte geldstroom voorbereid voor basisvaardigheden – een voorstel van het kabinet – en moeten er door een motie van GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld streefcijfers komen voor het aantal vaste contracten. 

Samenwerking blijft de beste route

De inhoudelijke rode draad van het debat is te billijken: het rijk geeft miljarden uit aan onderwijs en wil terecht waar voor zijn geld, terwijl de sector kampt met grote personeelstekorten die de kwaliteit onder druk zetten. 

De beste route naar oplossingen – samenwerking met de betrokken partijen in de sector – wordt blijkbaar niet flitsend gevonden of straalt niet genoeg daadkracht uit om politiek succes te claimen. Toch zouden ministerie en Kamer er verstandig aan doen wat meer rond te kijken in de sector: rond deze begroting zijn moties aangenomen die besturen moeten aanzetten beter samen te werken in de regio. Een idee dat de PO-Raad onderschrijft omdat we met onze leden volop aan de slag zijn met de bewerkstelliging daarvan. 

Dat de oplossing wordt gezocht in extra sturing door OCW is een discussie waard. De rijksoverheid heeft de afgelopen jaren forse steken laten vallen en het departement in kwestie geeft niet de indruk dat het om werk verlegen zit: de beantwoording van de schriftelijke vragen bij de OCW-begroting kwam pas toen het debat halverwege was, in een week waarin meer dan tien brieven op de rol stonden. 

De PO-Raad roept de politiek op vooral te blijven samenwerken. Dat duurt soms wat langer, maar zal effectiever zijn. Top-down interventies helpen het onderwijs niet verder. 

Onze voorzitter Freddy Weima schreef ook een blog naar aanleiding van het begrotingsdebat.