Leraren over kansrijk adviseren: ‘Kind maakt jouw verwachting vaak waar’
,,Meten-is-weten lijkt de stelregel van het primair onderwijs. En je kunt veel aan toetsen afleiden. Maar het is niet allesbepalend”, zegt Elke Mulder. Zij en Sarah Jansen zijn leraar in het basisonderwijs en zitten in het bestuur van de BAB (Beroepsvereniging Academici Basisonderwijs). Die onderschrijft de oproep kwetsbare leerlingen dit jaar kansrijk te adviseren naar het vo. Leraren kunnen de toetsdata van dit jaar niet helemaal vertrouwen, valt Jansen haar bij. ,,Dus baseer je op de lijn die er al was. En rond je advies naar boven toe af of adviseer een combi-brugklas als je twijfelt. Want het onderwijs houdt vaak in stand wat je adviseert: Kinderen maken jouw verwachting veelal waar.”
Leraren kansrijk inzetten
Toetsen analyseren, lerarengedrag onder de loep nemen, evidence informed werken… dat zijn zaken die het hart van deze academische leraren sneller doen kloppen. Maar vergis je niet: ze geloven niet in louter meten. De BAB steunt de oproep tot kansrijk adviseren met een groter doel voor ogen: leerkrachten moeten zichzelf in hun eigen team optimaal kunnen ontplooien en ontwikkelen. Immers: een goede leerkracht verzorgt goed onderwijs.
,,Maar een 'goede leerkracht' is er niet zomaar”, zegt Mulder. ,,Daarvoor is het nodig dat besturen en schoolleiders, in samenwerking met de leraren, een duidelijke visie hebben op de inzet van leraren in het onderwijs en daarin een strategisch personeelsbeleid voeren. Dat betekent dat leraren voldoende ruimte moeten krijgen om zich te ontwikkelen en hun talenten in te zetten in het vormgeven van de lessen. Dat bevordert de kwaliteit van het onderwijs dat wordt gegeven.”
Effectief en objectief
Kansen bieden gaat niet alleen om de bruikbaarheid van de eindtoets 2021, zeggen deze leraren. Het gaat hen om een hoge kwaliteit van onderwijs in de hele schoolcarrière van kinderen. ,,Daarvoor moet je gegevens verzamelen om op basis daarvan jouw onderwijs aan te passen”, legt Jansen uit. ,,Toetsresultaten gebruiken om te zien welk kind uitvalt of juist meer uitdaging nodig heeft. Je eigen onderwijspraktijk kritisch onder de loep nemen en met je collega's afspraken maken over het vormgeven van effectieve lessen met een hoge opbrengst voor de kinderen. De academische leerkracht kan hierin een heel waardevolle rol spelen. Zorg ervoor dat je niet met jouw eigen ideeën jouw onderwijs vormt, maar dat doet op basis van gegevens. Dan blijf je effectief en objectief werken.”
We selecteren te vroeg in Nederland, zegt Jansen. En dat in een systeem dat vooral hecht aan toetsresultaten en feitenkennis. ,,Maar je ontwikkelt op school niet alleen je reken- en taalvaardigheid. Je ontwikkelt je er als persoon. Vroeg selecteren plaatst kinderen al vroeg in een hokje.”
Randvoorwaarden meewegen
Dit jaar, zegt Mulder, is het meer dan ooit van belang met ouders in gesprek te gaan voor het schooladvies. Om te horen wat zij thuis zagen. De randvoorwaarden moeten ook worden meegewogen. ,,In de media wordt nu soms het beeld geschetst alsof leerkrachten niet kansrijk adviseren”, reageert Mulder. ,,Ik denk dat 99% van de leraren echt zijn uiterste best doet zo optimaal mogelijk te adviseren. Tegelijkertijd heb je niet op alle facetten invloed, die wel invloed hebben op de prestaties van het kind. De leraar kan heel bepalend zijn voor hoe een kind zich ontwikkelt, evenals de thuissituatie.”
Want ook de welwillende leraar kan onderadviseren, waarschuwt Jansen. ,,Uit onderzoek blijkt dat hele groepen leerlingen systematisch ondergeadviseerd worden. Daar is niemand individueel verantwoordelijk voor, maar dat is wel een gegeven. Ik zie evidence informed werken en het structureel verbeteren van je onderwijskwaliteit daarvoor als oplossing. Dat vraagt wat van jou en je team.”
Dilemma
Mulder schetst het dilemma van de groep 8-leerling bij wij ze een grote potentie ziet, maar onder bepaalde voorwaarden. ,,Dan denk ik: ik voorzie een horizon zonder einde als je deze combinatie van werkhouding, gedrag, inzet en mindset kunt doorzetten. Maar een omgeving is ook heel bepalend: Ouders die niet kunnen ondersteunen omdat ze de taal onvoldoende beheersen, of ouders met drukke banen die weinig tijd hebben voor begeleiding. Prestaties zijn ook afhankelijk van factoren die moeilijk meetbaar zijn, zoals werkhouding, inzet en doorzettingsvermogen. De leerkracht is de persoon die de juiste voorwaarden voor ieder kind moet scheppen om ook deze facetten goed te laten ontplooien bij ieder kind. De rol van de leerkracht is dus van groot belang voor de prestaties van de kinderen! Ik wil die touwtjes om aan te trekken wel meegeven bij de overstap naar de middelbare school, maar weet dat de ondersteuningsmogelijkheden daar heel anders zijn. Daar heb ik soms echt slapeloze nachten van.”