Toen Tanja van Nes 5 jaar geleden haar carrière als beleidsadviseur school en omgeving bij de PO-Raad begon, was ze al goed bekend met de uitdagingen van het onderwijs. Met een achtergrond als docent filosofie voelde het lesgeven voor haar soms te beperkend. Ze wilde nog meer kunnen betekenen voor het onderwijs. Zoals ze zelf met passie uitlegt: "Het onderwijs heeft altijd mijn hart gehad. Ik heb een diepgewortelde motivatie om me in te zetten voor goed onderwijs. Eerst voor de klas en nu als beleidsadviseur."

Tanja's betrokkenheid bij onderwijs reikt verder dan alleen de klaslokalen. Ze ziet een schoolgebouw niet slechts als een plek om te leren, maar als een vitaal onderdeel van een gemeenschap. In haar woorden: "Een schoolgebouw is meer dan alleen vier muren waarbinnen les wordt gegeven. Het is een plek waar gemeenschappen worden gevormd, waar kansen worden gecreëerd." Ze wijst op het inspirerende verhaal van Kindcentrum Mellepark te Uden, dat is getransformeerd van een eenvoudig schoolgebouw tot een centrale ontmoetingsplek in de gemeenschap. "Schoolgebouwen kunnen meerdere functies vervullen. Ze kunnen bijvoorbeeld gecombineerd worden met woningen of dienen als een oplossing voor eenzame ouderen. Door verschillende problematiek aan elkaar te koppelen, kunnen we sneller meerdere doelen bereiken."

Echter, het huidige landschap van schoolgebouwen baart haar zorgen. Veel van deze gebouwen zijn verouderd, gebouwd in een tijdperk met een andere visie op onderwijs. "De meeste zijn ontworpen voor klassikaal onderwijs, wat nu niet meer voldoet. Onderwijs moet flexibeler zijn, gericht op de individuele behoeften van leerlingen," stelt ze vastberaden.

Ventilatie, isolatie en de noodzaak voor verandering

De recente toekenning van het groeifonds is een lichtpuntje, hoewel het bedrag ver onder de gewenste 730 miljoen euro per jaar ligt. Voor Tanja is dit slechts het begin. "We moeten innovatief zijn, van elkaar leren en middelen efficiënter inzetten. Er is nog veel werk aan de winkel." De gesprekken over schoolgebouwen zijn de afgelopen jaren intensiever geworden, met name door uitdagingen als ventilatie tijdens COVID en isolatie tijdens de energiecrisis. Maar voor Tanja zijn deze incidentele gesprekspunten slechts een topje van de ijsberg. "We moeten verder kijken dan losse incidenten en het grotere geheel zien. We hebben een alomvattende benadering nodig die ook bijdraagt aan bredere klimaatdoelstellingen in Nederland en zorgt voor een inclusieve en gezonde leeromgeving."

Haar waarschuwing aan de politieke arena is even sterk als haar passie voor onderwijs. "Er is bewijs dat een goed binnenklimaat leidt tot betere leerprestaties. Dit is onder andere aangetoond door wetenschappers van de Universiteit Maastricht. Daarnaast kunnen we nationale klimaatdoelen niet halen zonder de essentiële nieuwbouw en renovatie van onze schoolgebouwen. Elke vertraging vergroot het probleem. Door het probleem vooruit te schuiven wordt het niet kleiner. "Ze benadrukt dat de jaarlijkse kosten al zijn gestegen van 730 miljoen in 2019, naar 1,2 miljard nu.

Investeren in welzijn

Gelukkig is er al beweging vanuit OCW. Maar het gaat Tanja niet om geld. Het gaat juist om het welzijn van de leerlingen en juffen en meesters. Tanja legt uit: "Goede schoolgebouwen dragen bij aan minder ziekteverzuim en het aantrekken en behouden van medewerkers. Ze bieden ook mogelijkheden voor samenwerking met partners zoals zorg en kinderopvang, wat leidt tot inclusiever onderwijs. Een goed binnenklimaat leidt ook tot betere leerprestaties. En als we nu niets doen, groeit het probleem alleen maar. We moeten afstappen van het idee dat schoolgebouwen alleen voor klassikaal onderwijs zijn. De meeste zijn ingericht op statisch onderwijs. Dit remt ook in het denken hoe je het onderwijs inricht. Het is allang niet meer één leraar voor een bord voor dertig kinderen alleen. Er wordt in kleinere groepjes gewerkt, soms individueel. Daar hebben we hebben meer passende en inclusieve inrichting nodig. Denk aan de behoefte voor prikkelvrije ruimten voor sommige kinderen om tot leren te komen. Ruimte voor plenaire sessies met 90 kinderen en 1 leraar. Het onderwijs moet rondom de leerling worden vormgegeven, met meer persoonlijke aandacht.”

Het belang van samenwerking

Tanja's netwerk, opgebouwd uit partners variërend van gemeenten tot kinderopvangcentra en zorginstellingen, vormt een cruciale pijler in haar missie. Ze gelooft in het belang van samenwerking en het leren van elkaar, met als ultieme doel het creëren van een betere toekomst voor onze kinderen. En wat hoopt Tanja voor 2030? "Ik droom van meer samenwerking, waarbij elke betrokken partij, of het nu de gemeente, het rijk of de scholen zijn, zijn eigen rol pakt en de beste leeromgeving voor elk kind creëert. Ik wil een wereld waar kinderen en leraren elke dag met plezier naar school gaan in gebouwen die hen inspireren, ondersteunen en beschermen."